Gynaecoloog Catharina Ziekenhuis werkte mee aan eerste baarmoedertransplantatie in België

In zijn proefschrift in 1993 was het één van zijn stellingen: ‘baarmoedertransplantatie is op korte termijn mogelijk!’. Gynaecoloog prof. dr. Dick Schoot van het Catharina Ziekenhuis moest er uiteindelijk meer dan 20 jaar op wachten. Half november werd de eerste baarmoedertransplantatie in België met succes uitgevoerd. En Schoot was nauw betrokken: “Dit zijn doorbraken!”

In gedachten gaat hij zes jaar terug. Toen ontstond het idee bij het Universiteit Ziekenhuis Gent (UZ Gent) om te onderzoeken of de baarmoeder van een hersendode orgaandonor getransplanteerd kon worden in een vrouw met het Mayer-RokitanskyKüster-Hauser-Syndroom: iemand die geen of een onderontwikkelde baarmoeder, maar wel één of beide eierstokken heeft. In Nederland worden gemiddeld tien vrouwen per jaar met dit syndroom geboren.

 

Gynaecoloog Catharina Ziekenhuis werkte mee aan eerste baarmoedertransplantatie in België.

Weloverwogen proces

Het onderzoeksproject in België voor in totaal twintig Belgische patiënten staat onder leiding van prof. dr. Steven Weyers. Schoot, hoogleraar in Gent, raakt in 2014 bij het proces betrokken. In het Catharina Ziekenhuis is complexe gynaecologische chirurgie zijn dagelijkse werk. Hij trainde jaren mee met het chirurgisch team in België en dacht intensief mee over de te volgen procedure. Daarnaast is hij samen met de TU/e een onderzoek gestart  om bij vrouwen die een baarmoedertransplantatie hebben ondergaan het effect van samentrekkingen van de baarmoeder op de innestelingen van een embryo bij bijvoorbeeld IVF vast te stellen.

“Om te komen tot zo’n transplantatie gaat een lang en weloverwogen proces vooraf. Er moet een protocol worden opgezet waar tal van specialisten bij betrokken zijn. Veel vragen moeten worden beantwoord. Hoelang kan een baarmoeder buiten het lichaam ‘bewaard’ worden? Welke vrouwen komen in aanmerking, hoe worden die begeleid? Wat zijn de te volgen stappen tijdens de transplantatie? Psychisch moeten de vrouwen en hun partners begeleid worden. Welke medicijnen moeten worden gegeven om afstoting te voorkomen, en niet onbelangrijk: in welke hoeveelheden? Allemaal vragen waar vooraf een goed antwoord op moet komen”, benadrukt Schoot.

Zeer bijzonder

Na dit proces is de volgende stap om de vrouwen die in aanmerking komen voor te bereiden op de operatie. Bij deze vrouwen vindt maanden voor de transplantatie een IVF-procedure plaats; eicellen worden veilig gesteld, bevrucht en ingevroren. Niet onbelangrijk: ook psychisch worden de vrouwen en hun partners intensief begeleid. Daarna is het wachten op de perfecte match. Dat duurde uiteindelijk tot half november. Toen kwam er in België een donorbaarmoeder beschikbaar. Schoot zijn gedachten gaan naar de vrouw die de baarmoeder heeft gedoneerd. “Het is toch fantastisch knap dat die vrouw haar baarmoeder heeft gegeven, dat ze dat heeft gedaan! Zeer bijzonder, ook voor haar familie, die ook toestemming heeft gegeven.”


Foto: Christophe Vander Eecken

De transplantatie duurt uiteindelijk ruim vier uur. Eerst wordt de baarmoeder uit de donor verwijderd en in heel korte tijd onderzocht en volledig schoongemaakt. Daarna wordt de baarmoeder overgeplaatst. “Zo’n transplantatie is een zeer complexe, grote operatie vol risico’s. Er kunnen tijdens en na de operatie complicaties optreden, zoals infecties. Ook kan het lichaam de baarmoeder afstoten”, legt Schoot uit. “Als de transplantatie goed is gegaan, zoals nu in België, worden de embryo’s na een jaar teruggeplaatst. “Je moet natuurlijk eerst wachten tot het systeem volledig hersteld is”, verduidelijkt hij. Mócht de patiënt zwanger worden, dan zal deze patiënt nooit natuurlijk bevallen. “Een normale geboorte is niet mogelijk vanwege het litteken tussen de baarmoeder en de vaak klein aangelegde vagina, dus het moet via een keizersnede.”

Onderzoek naar de baarmoeder

Wereldwijd zijn nu in tien centra baarmoedertransplantaties uitgevoerd. Schoot is als onderzoeker ook betrokken bij de transplantaties in Zweden, waar in 2013 de eerste geslaagde baarmoedertransplantaties ter wereld zijn uitgevoerd. Succesvol, want daar zijn tien baarmoedertransplantaties uitgevoerd en inmiddels zeven gezonde kinderen ter wereld gekomen  Een proces dat Schoot van dichtbij heeft meegemaakt. Want bij van die vrouwen heeft hij samen met de TU/e de getransplanteerde baarmoeder nauwlettend in de gaten gehouden en onderzocht. “Iedere baarmoeder trekt samen tijdens een maandelijkse cyclus; voor de ovulatie en wellicht het meest bekend tijdens de menstruatie. Uit onderzoek, mede gefinancierd door het Catharina Onderzoeksfonds, is de hypothese ontstaan dat de baarmoeder ook autonome samentrekkingen maakt, vergelijkbaar met het hart. Maar er zijn vrouwen waarbij de baarmoeder bovenmatig samentrekt terwijl ze niet zwanger zijn. In dit onderzoek bekijken we of deze samentrekkingen effect hebben op de innesteling van een embryo. Als dat zo blijkt te zijn, kunnen we de slagingskans bij bijvoorbeeld een behandeling van IVF wellicht verhogen.”

Voor het eerst menstrueren

“Ik heb dankbaar werk”, zegt Schoot als hij vertelt over de impact van deze operatie voor de vrouwen die tot dan toe nooit een baarmoeder hebben gehad. “Die vrouwen gaan allemaal voor het eerst in hun leven menstrueren. Na twintig jaar! Iedere keer als ik een vrouw daarover hoor praten, krijg ik kippenvel. De vrouwen delen hun eerste ervaringen vaak met verpleegkundigen. Weet je, normaal wordt zo’n gesprek gevoerd tussen moeder en dochter in de tienerjaren! Dat gevoel kunnen we ons niet voorstellen.”

Toekomst

Schoot is optimistisch over de toekomst, maar ziet op korte termijn baarmoedertransplantaties in Nederland niet gebeuren. “Er is in de wereld veel belangstelling voor dit baanbrekend werk. Maar bedenk: het is een uniek complex proces dat moet worden doorlopen om te komen tot zo’n transplantatie. Dat pak je niet zo maar op. Het moet op een secure en weloverwogen manier worden gedaan. In België is de eerste nu gelukt en hebben we de eerste vrouw kunnen helpen. Maar er zijn nog veel vragen onbeantwoord. Zo moeten de lange-termijn-effecten nog in kaart worden gebracht, zoals de gezondheid van de kinderen die uit een getransplanteerde baarmoeder worden geboren. Maar de eerste stappen zijn gezet.”


© 2024 Catharina Ziekenhuis
Alle rechten voorbehouden