Neuropathie en Polyneuropathie
(Poly)Neuropathie is een verzamelnaam voor alle aandoeningen die worden veroorzaakt door het niet goed functioneren van één of meerdere zenuwen in armen en benen. Daardoor werken de spieren en het gevoel niet meer volledig.
Hoewel neuropathie in het Grieks ‘zenuwziekte’ betekent, heeft deze aandoening niets met de psychiatrische gesteldheid van doen. Als één zenuw slecht werkt, dan noemen we dit mononeuropathie. Zijn er meerdere zenuwen aangetast, dan noemen we dit polyneuropathie. In Nederland lijden ongeveer 400.000 volwassenen aan deze aandoening. Bij sommige polyneuropathieën zijn vooral de gevoelszenuwen (sensore zenuwen) aangedaan, bij andere de bewegingszenuwen (motore zenuwen) of beiden.
Neuropathie kan optreden aan zowel het perifere zenuwstelsel, autonome zenuwstelsel als hersenzenuwen.
Klachten
Bij de meeste polyneuropathieën ontstaan de verschijnselen langzaam, over een periode van maanden of jaren. Er zijn ook snel beginnende, ernstig verlopende polyneuropathieën, maar deze zijn zeldzamer. Meestal zijn vooral de uiteinden van de lange zenuwen in armen en benen aangedaan. De verschijnselen beginnen in de tenen en voeten en kunnen zich later uitbreiden tot de onderbenen, de vingertoppen en handen. Vaak treden de verschijnselen in gelijke mate aan de linker- en rechterkant van het lichaam op.
Als de gevoelszenuwen zijn aangedaan, kan dit leiden tot een doof gevoel, prikkelingen, tintelingen, aanrakingspijn, evenwichtsstoornissen, een brandende of stekende pijn en een doof of veranderd gevoel. Soms hebben patiënten het gevoel op watten of kussens te lopen. Het bewaren van het evenwicht kan zijn verstoord, vooral bij het lopen op een oneffen ondergrond of in het donker. Bij aantasting van de bewegingszenuwen neemt de spierkracht af waardoor spierzwakte ontstaat. Spierzwakte in de benen uit zich bijvoorbeeld door het niet goed kunnen heffen van de voeten, ook wel klapvoeten. Bij spierzwakte in de handen kan de patiënt moeite hebben met schrijven of met het openen van potten. Doordat de spiermassa afneemt, worden de armen en benen soms dunner.
Oorzaak
Er zijn veel verschillende typen polyneuropathie, elk met een andere onderliggende oorzaak. De oorzaken zijn te verdelen in de volgende categorieën:
- stofwisselingziekte, bijvoorbeeld suikerziekte of een stoornis van de schildklier of nieren;
- een tekort aan bepaalde stoffen, bijvoorbeeld vitamine B;
- intoxicatie, een overmaat aan bepaalde stoffen, bijvoorbeeld alcohol of vitamine B of bij behandeling met chemotherapeutica (anti-kankermedicijn);
- erfelijke aandoening, bij een afwijking in het erfelijk materiaal;
- infecties, bijvoorbeeld lepra, AIDS, borrelia;
- auto-immuunaandoening, een verstoorde immuun/ontstekingsreactie van het lichaam, gericht tegen lichaamseigen weefsels en cellen.
De meest voorkomende, bekende oorzaken van polyneuropathie in Nederland zijn suikerziekte, overmatig alcoholgebruik, behandeling met bepaalde medicijnen (vooral chemotherapie), nierziekte, vitaminetekort en een te traag werkende schildklier. Het is belangrijk te weten dat bij een groot aantal patiënten de exacte oorzaak van de polyneuropathie, ook na aanvullend onderzoek, uiteindelijk onbekend blijft
Behandeling
De behandeling van polyneuropathie hangt af van de oorzaak. Vaak is de aandoening niet te genezen. Wel zijn er maatregelen om de klachten te verminderen en verdere achteruitgang tegen te gaan. Denk aan pijnbestrijding en aangepaste schoenen. Soms is verwijzing naar een revalidatiearts mogelijk. Voor een beperkt aantal polyneuropathieën, vaak die polyneuropathieën die ontstaan als gevolg van een ontstekings- of auto-immuunreactie, kan ziekenhuisopname nodig zijn en behandeling met ontstekingsgerichte medicatie en therapie.
