Hoe Josjes onderzoek zorg mogelijk draaglijker maakt in de laatste levensfase
In de herfst van 2025 won Josje van den Reek het Catharina Kenniscafé, waar ze haar literatuuronderzoek naar het gebruik van Buscopan bij de stervensreutel presenteerde. Haar werk biedt nieuwe inzichten in hoe zorgprofessionals de laatste momenten van het leven kunnen verlichten voor de naasten van patiënten.
Josje van den Reek werkt als verpleegkundige op de afdeling geriatrie en merkte dat er door artsen – binnen en buiten het Catharina Ziekenhuis – verschillend wordt omgegaan met het voorschrijven van een medicijn dat oorspronkelijk bedoeld is voor darmkrampen, Buscopan. Dat zorgt ervoor dat de zogenoemde stervensreutel een stuk minder heftig is. Dit kreunende geluid, dat vaak ontstaat in de laatste fase van het leven, kan een zware emotionele belasting vormen voor de nabestaanden die waken.
“Het is een geluid dat niet veel mensen willen horen, maar het blijkt voor de patiënt zelf geen directe pijn te veroorzaken”, vertelt Van den Reek. “Toch kan het voor de naasten moeilijk zijn om ermee om te gaan. Wij proberen dan als zorgverleners de situatie zo aangenaam mogelijk te maken, voor zowel de patiënt als de familie.”
Het kan hun rouwproces bemoeilijken, wat mogelijk leidt tot langdurige emotionele stress
Ethische dilemma’s
In haar onderzoek ging ze in op de ethische dilemma’s die komen kijken bij het gebruik van Buscopan in de stervensfase. Het medicijn vermindert de speekselproductie, waardoor de reutel minder hevig klinkt. Het medicijn heeft echter geen effect op de patiënt zelf, maar kan de beleving van de nabestaanden verbeteren. Dit roept vragen op over de rechtvaardigheid van het toedienen van medicatie die de patiënt zelf niet ten goede komt, maar wel zijn omgeving.
“Het is een lastig onderwerp. We geven het medicijn niet voor de patiënt, maar voor de nabestaanden. De vraag is: moeten we dat wel doen?”, legt de verpleegkundige uit. De ethiek rondom palliatieve zorg draait vaak om het welzijn van de familie en de nabestaanden, die ook door de stervensfase heen moeten. “Nogmaals, de stervensreutel is een rotgeluid voor de nabestaanden, die vaak hele dagen waken. Dit kan hen zwaar belasten en zorgen voor nare herinneringen aan het stervensproces. Het kan hun rouwproces bemoeilijken, wat mogelijk leidt tot langdurige emotionele stress. Bovendien zijn de kosten van het toedienen van Buscopan heel gering.”
Op de afdeling geriatrie van het ziekenhuis wordt naar aanleiding van haar onderzoek momenteel besproken hoe dit in de stervensfase meer gestandaardiseerd kan worden. Van den Reek heeft inmiddels met verschillende artsen van haar afdeling gesproken en zal haar bevindingen in februari presenteren aan het medische team van de geriatrie. Haar doel is om het gebruik van het medicijn eerder toe te passen, voordat de stervensreutel begint.
Verpleegkundig onderzoek
Ze heeft ook contact opgenomen met TOPZ (Team Ondersteunende en Palliatieve Zorg). De richtlijnen voor palliatieve zorg worden momenteel aangepast, met inachtneming van nieuwe richtlijnen vanuit Pallialine, zoals het gebruik van Buscopan. Daarbij wordt ook nadrukkelijk het belang van communicatie met de nabestaanden benadrukt. “Het gesprek aangaan met de familie is essentieel. Sommige mensen willen geen extra medische handelingen, dus het is belangrijk om met hen te overleggen en hun wensen te respecteren.”
Van den Reeks onderzoek en deelname aan het Catharina Kenniscafé kan dus iets concreets gaan opleveren voor de zorgpraktijk. Het jaarlijkse, interne evenement waar verpleegkundigen hun wetenschappelijke projecten en onderzoeken presenteren heeft hiermee (wederom) de weg geopend naar innovaties die de zorg binnen het ziekenhuis verder kunnen helpen in het leveren van kwalitatief goede en comfortabele zorg.