Nieuwe technieken helpen artsen van de toekomst gevaarlijke vaatziekte beter in te schatten

Een aneurysma is een verwijding in een bloedvat, meestal in de aorta, het grootste bloedvat in het lichaam (zie video hieronder). Vaak geeft het geen klachten, maar als het bloedvat scheurt, is dat levensgevaarlijk. Zo’n zwakke plek wordt nu vaak per toeval ontdekt bij een scan voor iets anders. Daarna volgen controles om te zien of de verwijding groter wordt.

“Artsen kijken nu vooral naar de groei en diameter van de aorta”, vertelt onderzoeker Floor Fasen. “Maar soms scheurt een klein aneurysma wél, en een grote niet. Dus misschien zijn er betere manieren om risico’s in te schatten.”

Meten van binnenuit

Floor ontwikkelde een methode waarbij ze de wand van de aorta van binnenuit bekijkt. Dat deed ze tijdens operaties in het Catharina Ziekenhuis waarbij via een kleine opening in de lies een stent (een klein, ontplooibaar buisje met een gaasachtige structuur) opgeschoven werd naar de verzwakte plek in de aorta. Eenmaal op zijn plaats wordt de stent ontplooid en vangt deze de druk van het bloed op, zodat de kwetsbare vaatwand ontzien wordt. Tijdens deze zogeheten EVAR-procedure (zie video hieronder) bracht ze tijdelijk een dun slangetje in bij patiënten. Aan het uiteinde zit een kleine echokop, vergelijkbaar met een zwangerschapsecho.

“Zo kon ik de wanddikte van de aorta meten”, zegt ze. “Dat lukt niet met een echo via de bovenkant van de buik, zoals mijn collega Esther Maas deed. Maar mijn methode was wel ingrijpender, dus alleen geschikt voor een kleine groep patiënten: mensen die toch al die EVAR-operatie ondergingen.”

Wil je deze video bekijken? Sta dan statistics, marketing cookies toe.

AI en varkensaorta’s

De metingen leverden veel data op. Die gebruikt Floor nu om te analyseren en een AI-model te trainen dat automatisch kenmerken in de aortawand herkent. “Wat dit model nu doet, is de wanddikte meten. Vervolgens proberen we verbanden te leggen tussen wanddikte, verkalkingen en bloedstolsels”, legt de promovendus uit. “Die verkalkingen zijn harde stukjes in het verder soepele vat, en zorgen ervoor dat de wand minder goed meebeweegt. We denken dat dat de kans op scheuren kan vergroten.”

Om het model te trainen, oefende Floor eerst in het lab met varkensaorta’s, die sterk lijken op de menselijke variant. “Ik bouwde een soort namaakbuik van gelatine, waarin ik de varkensaorta’s plaatste”, vertelt ze. “Zo ontstaat een realistische omgeving voor de echo, die lijkt op de situatie in het menselijk lichaam.”

Van simulatie naar patiënt

Hoewel het AI-model nog niet patiëntspecifiek kan voorspellen of een aneurysma zal scheuren, zijn er wel patronen zichtbaar en leren we veel over de groei van aneurysma’s en veranderingen in de vaatwand. “In de toekomst hoop je natuurlijk voor elke patiënt individueel iets te kunnen zeggen, maar dat blijkt voorlopig met deze invasieve methode nog lastig. Toch is het waardevol wat we nu al geleerd hebben. Een volgende onderzoeker kan verder bouwen op de inzichten die we nu hebben in hoe wanddikte, verkalkingen en stolsels samenhangen bij aneurysmagroei.”

Inmiddels zijn twee wetenschappelijke artikelen verschenen over haar onderzoek: één over het simuleren van echobeelden voor trainingsdoeleinden en één over de metingen op varkensaorta’s. Een derde publicatie – op basis van de metingen bij patiënten – wordt op dit moment beoordeeld door experts. Floor is in de afrondende fase van haar promotieonderzoek. “Het schrijven van mijn proefschrift is in volle gang. Ik hoop eind dit jaar klaar te zijn, en dan in het voorjaar van 2026 te promoveren.”

Toekomstmuziek: slimme pleister

De hoop is dat artsen in de toekomst beter kunnen voorspellen of iemand écht risico loopt. Dat zou onnodige scans en ziekenhuisbezoeken schelen, en ook spanning bij patiënten. “Veel mensen met een aneurysma voelen zich alsof ze met een tikkende tijdbom rondlopen,” zegt Floor. “Zeker als je weet dat het kan scheuren, maar niet weet wanneer of óf het gebeurt.”

Een nog verder vooruitkijkende ontwikkeling is het idee van een ‘slimme pleister’: een soort echo-sticker die je op je buik plakt en continu beelden maakt. “Daar wordt in onze onderzoeksgroep mee geëxperimenteerd”, vertelt Floor. “Maar echt bruikbaar in de praktijk is dat pas over tientallen jaren. Bedrijven zoals Philips zouden dat commercieel kunnen oppakken.”

Van elektrotechniek naar de zorg

Floor doet haar onderzoek binnen e/MTIC, een samenwerking tussen het Catharina Ziekenhuis, de TU Eindhoven en Philips. Binnen het Eindhoven MedTech Innovation Center bundelen de drie eerder genoemde partners en het Máxima MC en Kempenhaeghe hun krachten om medische innovaties sneller van lab naar kliniek te brengen. Zo sluiten technische doorbraken beter aan op de praktijk én op de patiënt.

“Ik heb voorafgaand aan mijn promotieonderzoek elektrotechniek gestudeerd, dus mijn achtergrond is voornamelijk technisch”, aldus Floor. “Toen ik aan dit onderzoek begon, moest ik alles over bloedvaten nog leren. Maar ik wilde graag iets betekenen voor de zorg. Nu weet ik zeker dat ik in de medisch-technische wereld wil blijven werken.”