Michelangelolaan 2
5623 EJ Eindhoven

040 - 239 91 11

Dieetmaatregelen bij nierstenen (Folder)

U bent onlangs in ons ziekenhuis behandeld vanwege nierstenen. In deze folder leest u wat u zelf kunt doen om de kans op een nieuwe niersteen te verkleinen.

Nierstenen ontstaan in de nier als kristallen die langzaam groter worden en tenslotte een steen vormen. De kans dat een niersteen terugkomt is vrij groot: 30-40% na 5 jaar, 50-60% na 10 jaar en 70-75% na 20 jaar.

Samenstelling van de steen

De kans op het terugkomen van een niersteen hangt af van de samenstelling van de steen en urine. Door middel van een ‘steenanalyse’ kan de samenstelling van een niersteen worden bepaald. Hiervoor moet de niersteen worden opgestuurd.

Algemene adviezen om terugkeer van nierstenen te voorkomen

• Veel drinken, tot uw urineproductie is opgevoerd tot circa 2,5 liter per 24 uur. Veel drinken verdunt uw urine. Dit vermindert de kans op steenvorming. Drink vooral rond de maaltijd en voor het slapen gaan, eventueel zelfs in de nacht.
• Een aangepast drinkadvies geldt in een periode van steenpassage, gepaard gaande met kolieken. Dan is het verstandig weinig tot normaal te drinken, anders kunnen de nieren teveel onder druk worden gezet.
• Eet gezond en gebalanceerd, beperk het gebruik van dierlijk eiwit (zoals vlees, vis en eieren) en zout.
• Zorg ervoor dat u voldoende calcium binnenkrijgt, bijvoorbeeld door het drinken van een glas melk per dag. Een dieet met te weinig calcium geeft een verhoogde concentratie oxalaat in de urine, waardoor de kans op steenvorming toeneemt. Bovendien vergroot het innemen van te weinig calcium de kans op osteoporose.
• Wees actief, vermijd stress en probeer eventueel af te vallen als u overgewicht heeft.
• Drink extra veel na een bezoek aan zonnebank en/of sauna om het vochtverlies aan te vullen.

Specifieke richtlijnen

Naast de algemene adviezen bestaan er ook specifieke richtlijnen. Deze richtlijnen zijn afhankelijk van de samenstelling van de niersteen die bij u is vastgesteld.

Richtlijnen bij Calcium Oxalaat Monohydraat (Wheweliet)

Bij u is een Calcium Oxalaat Monohydraat (Wehweliet) steen vastgesteld. Dit is een langzaam groeiende, zeer harde, steen. De steen laat zich niet makkelijk vergruizen. De kans dat de steen terugkomt is relatief klein. Risicofactoren voor deze steen zijn: lage pH (zure urine) en hoge uitscheiding van oxaalzuur.

De aanpak
In uw 24-uurs urine bevindt zich een te hoge concentratie calcium en/of oxalaat. Dit zijn de bestanddelen van de stenen die bij u zijn vastgesteld. Een hoge zuurgraad (pH) van de urine kan ervoor zorgen dat nieuwe stenen minder snel gevormd worden.

Naast de algemene richtlijnen gelden in dit geval ook de volgende specifieke richtlijnen:

Doel
pH verhogen naar waarde boven de 6,5.

Hoe, wat en waarmee?
Vocht: Alkaliniserende (zuurverlagende) dranken die de pH verhogen.

• Goed: mineraalwater met bicarbonaat en weinig calcium, verdunde citrusdranken.
• Redelijk: appelsap, gewoon (mineraal)water, nierthee, fruitthee.
• Matig: koffie en zwarte thee (maximaal 2 koppen per dag), melk 1 glas per dag.
• Fout: cola en andere suikerrijke dranken, alcohol.

Dieet:

• Goed: fruit, groente, ei, vezelrijke voeding, lacto-vegetarisch dieet (u eet geen vlees, vis, schelpdieren, gevogelte en eieren maar gebruikt wel zuivelproducten).
• Beperk: eiwitrijke voeding: vlees en vis (ansjovis, makreel, haring), voeding met veel oxalaat: ijsthee, rabarber, postelein, chocolade en spinazie.
• Fout: oude en harde kazen (o.a. Emmentaler en Parmezaanse kaas).

Medicatie:
Als de dieetmaatregelen niet voldoende effect hebben, is het mogelijk om met medicijnen de zuurgraad van uw urine te beïnvloeden. Het gaat dan om het gebruik van natriumbicarbonaat (4 maal daags 2x 500 mg) en kaliumcitraat (3 maal daags 500 mg). Of een suspensie (drankje) 20 mmol K/ 6,7mmol Citraat (3 maal daags 5-15 ml).

Richtlijnen bij Calcium Oxalaat Di-hydraat (Wheddeliet)

Er is bij u een Calcium Oxalaat Di-hydraat (Wheddeliet) steen vastgesteld. Dit is een snel groeiende, brosse steen. De steen laat zich eenvoudig vergruizen. De kans dat de steen terugkomt is relatief groot. Risicofactoren voor deze steen zijn: lage pH (zure urine) en hoge uitscheiding van oxaalzuur.

De aanpak
In uw 24-uurs urine bevindt zich een te hoge concentratie calcium en/of oxalaat. Dit zijn de bestanddelen van de stenen die bij u zijn vastgesteld. Een hoge zuurgraad (pH) van de urine kan ervoor zorgen dat nieuwe stenen minder snel gevormd worden.

Naast de algemene richtlijnen gelden in dit geval ook de volgende specifieke richtlijnen:

Doel
pH verhogen naar waarde boven de 6,5.

Hoe, wat en waarmee?
Vocht: alkaliserende dranken die de pH verhogen.

• Goed: mineraalwater met bicarbonaat en weinig calcium, verdunde citrusdranken.
• Redelijk: appelsap, gewoon (mineraal)water, nierthee, fruitthee.
• Matig: koffie en zwarte thee (maximaal 2 koppen per dag), melk 1 glas per dag.
• Fout: cola en andere suikerrijke dranken, alcohol.

Dieet:

• Goed: fruit, groente, ei, vezelrijk dieet, lacto-vegetarisch dieet (u eet geen vlees, vis, schelpdieren, gevogelte en eieren maar gebruikt wel zuivelproducten).
• Beperk: eiwitrijke voeding: vlees en vis (ansjovis, makreel, haring), voeding met veel oxalaat: ijsthee, rabarber, postelein, chocolade en spinazie.
• Fout: oude en harde kazen (o.a. Emmenthaler en Parmezaanse kaas).

Medicatie:
Als de dieetmaatregelen niet voldoende effect hebben, is het mogelijk om met medicijnen de zuurgraad van uw urine te beïnvloeden. Zo wordt voorkomen dat de stenen terugkomen. Het gaat dan om het gebruik van natriumbicarbonaat (4 maal daags 500 mg) en kaliumcitraat (3 maal daags 500 mg). Of een suspensie (drankje) 20 mmol K/ 6,7mmol Citraat (3 maal daags 5-15 ml).

Richtlijnen bij calciumfosfaat stenen

Een calciumfosfaat steen bij u vastgesteld. Dit zijn mengstenen. Ze komen vaak voor in combinatie met infecties aan de urinewegen.

Brushiet- en hydroxie-apatietstenen
Dit zijn stenen die snel groeien, hard zijn en vaak en snel terug kunnen komen. Risicofactoren voor deze stenen zijn een hoge zuurgraad (pH) van de urine en een lage hoeveelheid magnesium en calcium in de 24-uurs urinebepaling.

Naast de algemene richtlijnen gelden in dit geval ook de volgende specifieke richtlijnen:

Doel
pH verlagen naar een waarde lager dan 7.

Hoe, wat en waarmee?
Vocht: aanzurende dranken die de pH verlagen

• Goed: appelsap, cranberrysap, mineraalwater met weinig calcium en bicarbonaat.
• Matig: koffie en zwarte thee (maximaal 2 koppen per dag), een glas melk per dag.
• Fout: citrusvruchten, cola, mineraalwater met veel bicarbonaat, suikerrijke dranken en alcohol.

Dieet:
Goed: geen dieet

• Slecht: harde kaassoorten

Medicatie:
Als dieetmaatregelen niet voldoende effect hebben, is het mogelijk met medicijnen de zuurgraad van de urine te beïnvloeden. Zo wordt voorkomen dat de stenen terugkomen. Een medicijn wat hiervoor gebruikt wordt is Reflux (4 maal daags 500 mg).

Richtlijnen bij struvietstenen

Bij u is een infectiesteen vastgesteld. Dit zijn stenen die ontstaan door steeds terugkerende infecties aan de urinewegen. Ze komen bijvoorbeeld voor bij patiënten bij wie de blaas na het urineren niet goed leeg is. Deze stenen zijn bros en komen snel terug. De meeste infecties worden veroorzaakt door een Proteus bacterie.

Naast de algemene richtlijnen gelden in dit geval ook de volgende specifieke richtlijnen:

Doel
pH verlagen naar een waarde lager dan 7.

Hoe, wat en waarmee?
Vocht: aanzurende dranken die de pH verlagen

• Goed: appelsap, cranberrysap, mineraalwater met weinig calcium en bicarbonaat.

Dieet:

• Goed: geen dieet

Medicatie:
Als dieetmaatregelen niet voldoende effect hebben, is het mogelijk met medicijnen de zuurgraad van de urine te beïnvloeden. Zo wordt voorkomen dat de stenen terugkomen. Een medicijn wat hiervoor gebruikt wordt is Reflux (4 maal daags 500 mg) of ammoniumchloride.

Richtlijnen bij urinezuurstenen

Bij urinezuurstenen. Deze stenen zijn goed oplosbaar in alkalische urine met een hoge pH. Daarom is het raadzaam om een aangepast dieet te volgen, zodat de stenen kunnen oplossen. Met een dieet en eventueel medicatie kan worden voorkomen dat de stenen terugkomen. De stenen zijn slecht op een röntgenfoto te zien. Risicofactoren om deze stenen te krijgen zijn een lage zuurgraad (pH) en een eiwitrijkdieet. Het is belangrijk dat u goed drinkt en weinig dierlijke eiwitten gebruikt.

Naast de algemene richtlijnen gelden in dit geval ook de volgende specifieke richtlijnen:

Specifiek
In uw 24-uurs urine bevindt zich een te hoge concentratie urinezuur en/of de steenanalyse liet zien dat het gaat om een urinezuursteen. De zuurgraad van uw urine is te laag (pH is lager dan 6), waardoor de stenen ontstaan.

Doel
pH verhogen naar een waarde boven de 6,5. De zuurgraad moet bij aanwezigheid van stenen komen op een pH tussen 7,2 en 7,4. Gebruik hier een lakmoespapiertje voor. Om te voorkomen dat urinezuurstenen terugkomen moet de urine 1 week per 4 weken alkalisch worden gemaakt, met een pH hoger dan 6,4.

Hoe, wat en waarmee?
Vocht: dranken die de pH verhogen.

• Goed: mineraalwater met bicarbonaat en weinig calcium, verdunde citrusdranken.
• Redelijk: appelsap, gewoon (mineraal)water, nierthee, fruitthee.
• Matig: koffie en zwarte thee (maximaal 2 koppen per dag).
• Fout: cola en andere suikerrijke dranken, alcohol.

Dieet:

• Goed: fruit, groente, ei, lacto-vegetarisch dieet (u eet geen vlees, vis, schelpdieren, gevogelte en eieren maar gebruikt wel zuivelproducten).
• Beperk: vlees (minder dan 100 gram per dag), bonen, champignons.
• Fout: vis.

Medicatie:
Als de dieetmaatregelen niet voldoende effect hebben, is het mogelijk om met medicijnen de zuurgraad van uw urine te beïnvloeden. Zo wordt voorkomen dat de stenen terugkomen. Het gaat dan om het gebruik van natriumbicarbonaat (4 maal daags 500 mg) en kaliumcitraat (3 maal daags 500 mg).

Richtlijnen bij cystinestenen

Cystinestenen vastgesteld? Dit is een erfelijke aandoening die u ‘autosomaal recessief’ overerft. Dat betekent dat u een verhoogde kans heeft als dit in de directie familie voorkomt. Risicofactoren om deze stenen te krijgen zijn een lage zuurgraad (pH) en eiwitten in de voeding. Belangrijk is dat u goed drinkt en weinig dierlijke eiwitten gebruikt.

Naast de algemene richtlijnen gelden in dit geval ook de volgende specifieke richtlijnen:

Specifiek
In de 24-uurs urine bevindt zich een te hoge concentratie cystine en/of de steenanalyse liet zien dat het een cystinesteen betrof.

Doel
pH verhogen naar een waarde boven de 7,5.

Per 24 uur 3,5 liter drinken.

Hoe, wat en waarmee?
Vocht: ontgiftende dranken die de pH verhogen.

• Goed: mineraalwater met bicarbonaat en weinig calcium, verdunde citrusdranken.
• Redelijk: appelsap, gewoon (mineraal)water.
• Matig: koffie en zwarte thee (maximaal 2 koppen per dag).
• Fout: cola en andere suikerrijke dranken, alcohol.

Dieet:

• Goed: fruit, groente, vegetarisch dieet.
• Beperk: vlees (minder dan 100 gram per dag), bonen, champignons.
• Fout: vis, ei, kaas, soja, sausjes, zout.

Kinderen kunnen niet volledig vlees- of visarm eten. Voor hen bevatten vlees en vis belangrijke voedingsstoffen.

Medicatie:
Als de dieetmaatregelen niet voldoende effect hebben, is het mogelijk om met medicijnen de zuurgraad van uw urine te beïnvloeden. Zo wordt voorkomen dat de stenen terugkomen. Het gaat dan om het gebruik van natriumbicarbonaat (4 maal daags 500 mg) en kaliumcitraat (3 maal daags 500 mg). Of een suspensie (drankje) 20 mmol K/ 6,7mmol Citraat.(3 maal daags 5-15 ml).

Vragen

Heeft u na het lezen van deze folder nog vragen, neem dan contact op met de polikliniek Urologie.

Contactgegevens

Catharina Ziekenhuis
040 – 239 91 11
www.catharinaziekenhuis.nl

Polikliniek Urologie
040 – 239 70 40

Routenummer(s) en overige informatie over de polikliniek Urologie vindt u op www.catharinaziekenhuis.nl/urologie