Energierijke voeding (Folder)

Diëtetiek
Michelangelolaan 2
5623 EJ Eindhoven

040 - 239 91 11
Catharina een Santeon ziekenhuis

Energierijke voeding (Folder)

Uw diëtist heeft u geadviseerd om een energierijke voeding met eventueel drinkvoeding te gaan gebruiken. In deze folder vindt u meer informatie over energierijke voeding en het gebruik van drinkvoeding. Voor u persoonlijk kan de situatie anders zijn dan hier beschreven is.

Ondervoeding

Ondervoeding in het ziekenhuis is een veelvoorkomend probleem. Gemiddeld heeft 1 op de 3 mensen die wordt opgenomen een risico op ondervoeding of is al ondervoed.

Ondervoede patiënten herstellen minder snel van een ziekte of operatie en hebben meer complicaties. Kenmerken van ondervoede patiënten zijn verlies van lichaamsgewicht en spiermassa, daling van de weerstand, verhoogde kans op complicaties, zoals infecties, decubitus en een vertraagde wondgenezing. Deze situatie kan tot een negatieve gezondheidsspiraal leiden, welke kan leiden tot een langere opnameduur, toename van de zorgcomplexiteit en afname van de kwaliteit van leven.

Er is sprake van ondervoeding als iemand onbedoeld:

  • meer dan 10% van het lichaamsgewicht in de laatste 6 maanden is afgevallen of
  • meer dan 5% van het lichaamsgewicht in de laatste maand is afgevallen.

Ook als iemand een te lage BMI heeft (<18,5 kg/m2)) is er sprake van ondervoeding. Voor personen ouder dan 65 jaar, ligt deze grens bij < 20 kg/m2.

Een persoon met overgewicht, maar die onbedoeld afgevallen is, kan dus ook ondervoed zijn.

Ondervoeding kan ontstaan doordat er sprake is van een verminderde inname van voeding door geen eetlust, misselijkheidsgevoel, smaakverandering, psychische problemen of als kauwen en slikken niet meer goed gaat.

Daarnaast kan, als gevolg van de ziekte, er sprake zijn van een verhoogde behoefte, bijvoorbeeld na een operatie, tijdens chemo of bestraling, bij decubitus of (brand) wonden of bij COPD.

Algemene adviezen

Het is voor u belangrijk om uw voeding energierijker te maken. Daardoor zal het gewicht toenemen of stabiliseren en uw conditie verbeteren. Zodra u uw streefgewicht heeft bereikt, is het meestal niet nodig nog langer gebruik te maken van deze richtlijnen. Uw diëtist kan hierover met u meedenken.

De volgende algemene adviezen zijn belangrijk om goed door te lezen.

  • Weeg u zelf regelmatig. Het beste kunt u 1 tot 2 keer per week een vast moment kiezen om te wegen, dus bijvoorbeeld elke maandag- en donderdagochtend als u op staat (voor het ontbijt). Neem contact op met uw diëtist op wanneer uw gewicht meer 0,5-1 kg per week daalt.
  • Eet regelmatig en sla geen maaltijden over.
  • Verdeel de eetmomenten over de dag en gebruik regelmatig kleine maaltijden. Meestal worden 6 tot 9 eetmomenten met kleinere hoeveelheden beter verdragen dan 3 grote maaltijden.
  • Dien de maaltijden zo aantrekkelijk mogelijk op.
  • Begin uitgerust aan een maaltijd. Neem de tijd en ga er rustig voor zitten.
  • Drink niet vlak voor of tijdens de maaltijd, want dit kan een vol gevoel geven.
  • Bedenk dat uw eetlust en smaakvoorkeur per dag kunnen wisselen. Wat de ene keer geen succes is, kan de andere keer wel in de smaak vallen en andersom.
  • Laat gerechten en producten weg waar u een (tijdelijke) afkeer tegen heeft of die te zwaar vallen. Dit zijn vaak voedingsmiddelen of gerechten met een sterke geur zoals koffie, gebraden of gebakken vlees, spruitjes of sterk gekruide gerechten.
  • Temperatuur beïnvloedt de smaak van voedingsmiddelen. Kijk op welke temperatuur gerechten u het beste smaken en neem bijvoorbeeld een extra broodmaaltijd als de warme maaltijd u tegenstaat.
  • Wissel af met koude, warme, zoete, zure en hartige voedingsmiddelen om uw smaakpapillen te prikkelen.
  • Kies voor volle en/of suikerrijke producten, zoals volle melkproducten, vettere vleessoorten en frisdranken met suiker. Deze producten zijn rijker aan energie dan magere of light producten. Vermijd producten waarop bijvoorbeeld de term “0% vet” staat of dat de suiker vervangen is door zoetstoffen.
  • Buitenlucht, door bijvoorbeeld een kleine wandeling te maken voor de maaltijd, kan de eetlust opwekken, maar pas op dat u niet te vermoeid aan de maaltijd begint.
  • Als het klaarmaken van de warme maaltijd u veel energie kost, gebruik dan bijvoorbeeld een kant-en-klaarmaaltijd. U kunt ook iemand vragen om voor u te koken of gebruik maken van een maaltijdservice. Als u zelf wilt blijven koken, kunt u bijvoorbeeld voor meerdere dagen maaltijden bereiden en dat invriezen, zodat u niet dagelijks hoeft te koken.
Adviezen voor de broodmaaltijden
  • Breng variatie aan in de broodsoorten en -producten door af te wisselen tussen witbrood, bruinbrood, knäckebröd, krentenbrood, suikerbrood, krentenbol, beschuit, cracker, ontbijtkoek, croissant en broodjes. Onthoud hierbij wel dat volkorenbrood iets meer voedingsstoffen bevat dan lichtbruin- of witbrood, maar ook sneller een vol gevoel geeft.
  • Maak ruim gebruik van (dieet)margarine of roomboter. (Dieet)margarine en roomboter leveren twee keer zoveel energie als halvarine.
  • Maak ruim gebruik van beleg. Zachte smeuïge producten (zoals salades, omelet en ragout) eten soms gemakkelijker. Energierijke belegsoorten zijn volvette (48+) kaas (evt. met stroop), pindakaas (evt. met banaan), paté, worstsoorten, omelet (evt. met ham, kaas en/of spek), salades (zoals huzaren-, eier- of krabsalade), vette vis (zoals haring, zalm en makreel) en Franse kaassoorten (zoals brie, camembert, Paturain).
  • Zorg voor variatie in uw broodmaaltijden. Dit kunt u doen door andere producten te gebruiken, uw brood te roosteren, een tosti te maken of te variëren met het beleg. Smakelijke combinaties voor het beleg zijn bijvoorbeeld ham/kaas/ananas, mozzarella/pesto/tomaat en brie/honing/noten. Gebruik eens iets extra’s bij de broodmaaltijd zoals een slaatje, kroket, hamburger, saté met pindasaus, pannenkoek, worstenbroodje of een pasteitje met ragout. Ook pap van volle melk (met evt. ongeklopte room en suiker) is een goede vervanging van de broodmaaltijden.
Adviezen voor de warme maaltijd:
  • Bij de warme maaltijd zijn vlees/vis/ei/vleesvervanger en het nagerecht de belangrijkste onderdelen, omdat deze onderdelen de meeste energie leveren.
  • Gebruik bij een slechte eetlust géén soep vooraf. Soep geeft snel een vol gevoel en levert bijna geen energie. De soep kan ten koste gaan van de rest van de maaltijd. Indien u toch graag een kopje soep gebruikt, eet dit dan ruim voor de maaltijd. Een andere optie is om een goed gevulde soep met stukjes vlees te eten wat u kunt combineren met stokbrood met kruidenboter, pesto of aioli. De soep kunt u verrijken met crème fraîche, mascarpone of ongeklopte room.
  • Bereid vlees/vis/ei/vleesvervanger in ruim (dieet)margarine of olie. U kunt alle soorten vlees/vis/ei/vleesvervanger gebruiken. Vettere vlees- en vissoorten leveren meer energie dan de magere soorten. Naar smaak kan het vlees/vis/ei/vleesvervanger gebakken, gestoofd, gegrild of gekookt worden. U kunt het ook verwerken in uw gerechten, denk bijvoorbeeld aan gehakt door de spaghettisaus, zalm in de lasagne of gebakken spekreepjes door de stamppot. Ook een ei en vegetarische producten (zoals vegetarische gehaktballetjes of peulvruchten) zijn geschikt en staan soms minder tegen dan vlees of vis. Als vervanging kunt u ook kaas, vleeswaren of koud(e) vlees/vis gebruiken.
  • Gebruik royaal jus of saus. Gebruik bij voorkeur jus, die met weinig of geen water is afgeblust en/of een saus die verrijkt is met boter, mascarpone, zure room slagroom of crème fraîche. Denk ook aan kant-en-klare energierijke sauzen zoals satésaus en mayonaise.
  • Neem in plaats van gekookte aardappelen eens aardappelkroketjes, gebakken aardappelen, aardappelpuree of stamppot. Maak de aardappelpuree of stamppot energierijker door toevoeging van een scheutje ongeklopte room, volle melk en/of een klontje boter. Daarnaast kunt u afwisselen met rijst-, mie-, of pastagerechten. U kunt vlak voor het opdienen nog een scheutje (olijf)olie toevoegen om het gerecht te verrijken.
  • Maak het groentegerecht af met een klontje boter, olie en/of een sausje. Ook kunt u aan de groente uitgebakken spekreepjes of blokjes gekookte ham toevoegen of de groente gratineren met geraspte kaas.
  • Nuttig het nagerecht niet direct na de maaltijd bij een slechte eetlust, maar een half uur tot een uur erna. Gebruik bij voorkeur een nagerecht van volle melkproducten, zoals (slagroom)vla en volle (vruchten)yoghurt of -kwark (evt. met slagroom, saus of fruit). Een (room)ijsje, milkshake of smoothie (van volle yoghurt met fruit/vruchtensap) zakken soms gemakkelijker.
Adviezen voor tussendoor:

Een tussendoortje dient extra energie te leveren, zonder dat het ten koste gaat van de hoofdmaaltijden. Voorbeelden hiervan zijn;

  • Vla, pap, yoghurt of koffie met ongeklopte (slag)room. Ongeklopte room geeft minder snel een vol gevoel dan geklopte room, maar levert wel net zoveel energie.
  • Koek, plakje cake, snoep, chocola, gebak bij de koffie of thee.
  • Een beschuit, cracker, knäckebröd, sneetje brood of toastjes ruim besmeert en belegd.
  • Plak ontbijtkoek of een krentenbol besmeerd met (dieet)margarine of roomboter.
  • Tussendoorbiscuits zoals Evergreen, Sultana, Liga of mueslireep.
  • Een schaaltje volle melk of volle yoghurt met muesli of cornflakes.
  • Een milkshake, yoghurtdrank of (room)ijsje.
  • Vleeswaren of kaas uit het vuistje.
  • Noten of pinda’s, studentenhaver of chips.
  • Een worsten- of saucijzenbroodje.
  • Een toastje of stukje stokbrood met vis, paté, roomkaas, pesto of salade.
  • Een gevuld ei of een tomaatje met garnalen.
  • Een stukje vis, bijvoorbeeld haring of kibbeling.

Probeer ongeveer 1,5 tot 2 liter per dag te drinken. Drink bij voorkeur dranken die energierijk zijn, zoals volle melk, vruchtensap, thee of koffie met suiker en koffieroom.

N.B. Thee en koffie zonder suiker en melk, bouillon, water en light frisdrank geven een vol gevoel, maar leveren geen energie.

Drinkvoeding

De volgende informatie gaat over drinkvoeding (ook wel bekend als ‘astronautenvoeding’). Mochten bovenstaande adviezen niet voldoende resultaat hebben, dan kan het nodig zijn om met drinkvoeding te starten. De diëtist (of arts) heeft met u besproken of dit voor u van toepassing is.

Drinkvoeding is een volledige kant-en-klare medische voeding met extra energie en eiwit. Maar ook zijn er vitaminen en mineralen aan het product toegevoegd.

Algemene adviezen voor het gebruik van drinkvoeding:
  • Ongeopende flesjes of pakjes kunnen buiten de koelkast bewaard worden. Houd de houdbaarheidsdatum in de gaten.
  • Een geopende verpakking is buiten de koelkast maximaal 2 uur houdbaar. In de koelkast is een geopende verpakking maximaal 24 uur houdbaar.
  • Drinkvoeding wordt het prettigste ervaren wanneer deze koud wordt gedronken. Dit vermindert namelijk de zoete smaak. U kunt er eventueel ook ijsblokjes aan toevoegen.
  • Drinkvoeding mag verwarmd worden in een pannetje of magnetron. Houd hierbij rekening dat de drinkvoeding niet kookt.
  • Drink de drinkvoeding langzaam op. Door kleine slokjes te nemen en er 1-2 uur over te doen voorkomt u een vol gevoel.
  • Als u de drinkvoeding ter aanvulling op de normale voeding gebruikt, neem de flesjes dan tussen de maaltijden door. Een goede verdeling over de dag voorkomt een vol gevoel.
  • Als u last heeft van een slijmerig gevoel in de mond nadat u drinkvoeding heeft gebruikt, kunt u een slokje water nemen of een ijsblokje.
Algemene adviezen voor het smaakvol bereiden van drinkvoeding

Drinkvoeding kan gemakkelijk en eenvoudig op smaak worden gebracht door middel van kleine toevoegingen. Hieronder vindt u een aantal tips en ideeën voor het smaakvol bereiden van drinkvoeding. Hierbij is soms het gebruik van een (staaf)mixer of keukenmachine aan te bevelen.

  • U kunt aan drinkvoeding op sapbasis frisdrank, bruisend water of vruchtensap toevoegen.
  • Bij drinkvoeding op melk- of yoghurtbasis kunt u vla, yoghurt, kwark, (karne- of chocolade)melk toevoegen waardoor de smaak vaak prettiger wordt.
  • Aan drinkvoeding kan fruit worden toegevoegd. Het makkelijkst hiervoor is zacht fruit, zoals aardbeien, banaan, kiwi, peer, meloen of perzik. U krijgt dan een smoothie als resultaat.
  • Ook kunt u bolletjes sorbet- of roomijs toevoegen aan de drinkvoeding. De drinkvoeding wordt dan frisser van smaak. U krijgt hiermee een milkshake als resultaat.
  • Drinkvoeding met een neutrale of hartige smaak kan worden verwerkt in hartige sauzen of soepen in plaats van (kook)room. Let er hierbij wel op dat de saus of soep niet meer aan de kook wordt gebracht.

Recepten voor drinkvoeding

Drinkvoeding op melkbasis

Warme chocolademelk

Ingrediënten:

  • 1 pakje drinkvoeding op melkbasis chocolade smaak.
  • Toefje geklopte slagroom (met suiker), snufje cacaopoeder.

Bereidingswijze:

Verwarm de drinkvoeding (niet laten koken!). Schenk de warme drinkvoeding in een beker. Schep/spuit de slagroom erop en strooi als garnering cacaopoeder over de slagroom.

Bevat: ca. 400 kcal.

Koffie

Ingrediënten:

  • 1 pakje drinkvoeding op melkbasis koffie- of mokka smaak.
  • Oploskoffie naar smaak.

Bereidingswijze:

Verwarm de drinkvoeding (niet laten koken!) en los de oploskoffie op in de drinkvoeding voor meer smaak.

Bevat: ca. 300 kcal.

Milkshake

Ingrediënten:

  • 1 pakje drinkvoeding op melkbasis (smaak naar keuze).
  • 1 bolletje (room)ijs.

Bereidingswijze:

Mix de drinkvoeding met het ijs tot een luchtige drank.

Bevat: ca. 400 kcal.

Warme anijsmelk

Ingrediënten:

  • 1 pakje drinkvoeding op melkbasis vanille of neutrale smaak.
  • Anijsblokjes.

Bereidingswijze:

Verwarm de drinkvoeding (niet laten koken!) en voeg naar smaak anijsblokjes toe totdat deze zijn opgelost.

Bevat: ca. 300 kcal.

Vruchtenshake

Ingrediënten:

  • 1 pakje drinkvoeding op melkbasis (smaak naar keuze).
  • 50 ml volle yoghurt.
  • Een handje gesneden zacht fruit (zoals aardbeien, banaan, kiwi of perzik).

Bereidingswijze:

Voeg alle ingrediënten in een mengbeker van de blender of staafmixer. Mix alles tot er een gladde drank ontstaat.

Bevat: ca. 360 kcal.

Drinkvoeding op yoghurt basis

Vruchtenshake

Ingrediënten:

  • 1 pakje drinkvoeding op yoghurtbasis (smaak naar keuze).
  • 50 ml volle yoghurt.
  • Een handje gesneden zacht fruit (zoals aardbeien, banaan, kiwi of perzik).

Bereidingswijze:

Voeg alle ingrediënten in een mengbeker van de blender of staafmixer. Mix alles tot er een gladde drank ontstaat.

Bevat: ca. 360 kcal.

Yoghurtshake

Ingrediënten:

  • 1 pakje drinkvoeding op yoghurtbasis (smaak naar keuze).
  • 1 bolletje (room)ijs.

Bereidingswijze:

Mix de drinkvoeding met het ijs tot een luchtige drank.

Bevat: ca. 400 kcal.

Drinkvoeding met neutrale smaak

Cup-à-soep met een twist

Ingrediënten:

  • 1 pakje drinkvoeding op melkbasis neutrale smaak.
  • 1 zakje oplos-soep.

Bereidingswijze:

Voeg de inhoud van het zakje oplossoep in een soepkom of beker en los deze op in een scheutje heet water. Verwarm de drinkvoeding in een pannetje of magnetron (niet laten koken!). Voeg de verwarmde drinkvoeding al roerend toe aan de soep.

Bevat: ca. 315 kcal.

Kip-kerrieragout

Ingrediënten:

  • 1 pakje drinkvoeding op melkbasis neutrale smaak
  • 30 gram roomboter
  • 1 ui
  • 3 eetlepels bloem
  • 200 milliliter bouillon
  • 200 gram gare kipfilet (in kleine stukjes gesneden)
  • 1 à 2 theelepels kerriepoeder (naar smaak)

Bereidingswijze:

Verwarm de boter in de pan en fruit de fijn gesneden uit. Roer de bloem er door heen. Voeg daarna al roerend de bouillon en drinkvoeding toe tot er een gladde saus ontstaat. Voeg de kip en kerriepoeder toe aan de saus. Breng de ragout op temperatuur (niet laten koken!).

Bevat: ca. 410 kcal.

Drinkvoeding op sapbasis

Waterijs

Ingrediënten:

  • 1 pakje drinkvoeding op sapbasis (smaakt naar keuze)

Nodig:

  • IJsvormpjes met stokjes

Bereidingswijze:

Verdeel de drinkvoeding over de ijsvormpjes. Steek er een stokje in en plaats in de vriezen. Na enkele uren kunt u de ijsjes nuttigen.

Bevat: ca. 300 kcal.

Meer informatie

Mocht u van producten die niet in bovenstaande tabel staan de eiwitgetallen willen weten, dan wordt aangeraden om de Eettabel van het Voedingscentrum aan te schaffen. De Eettabel kunt u bestellen via www.voedingscentrum.nl.

Opleidingsziekenhuis

Het Catharina Ziekenhuis is een opleidingsziekenhuis. Wij bieden tal van opleidingsmogelijkheden voor artsen, verpleegkundigen en paramedische beroepen en werken daarin nauw samen met opleidingscentra en –ziekenhuizen in de regio. Dit kan betekenen dat uw behandeling, onderzoek of operatie (mede) uitgevoerd wordt door een zorgverlener in opleiding. Denk hierbij aan een arts in opleiding tot specialist, een co-assistent of een verpleegkundige in opleiding. Veiligheid is het allerbelangrijkste, daarom staat de zorgverlener in opleiding altijd onder supervisie van een gekwalificeerde zorgverlener. Indien u niet wenst geholpen te worden door een zorgverlener in opleiding, kunt u dit aangeven bij uw behandelend arts.

Vragen

Wanneer u na het lezen van deze folder nog vragen heeft, dan kunt u contact opnemen met uw diëtist.

Contactgegevens

Catharina Ziekenhuis
040 – 239 91 11
www.catharinaziekenhuis.nl

Afdeling Diëtetiek
040 – 239 88 69
(op werkdagen van 08.30 tot 16.30 uur)

Routenummer(s) en overige informatie over de afdeling Diëtetiek vindt u op www.catharinaziekenhuis.nl/dietetiek


© 2024 Catharina Ziekenhuis
Alle rechten voorbehouden