Michelangelolaan 2
5623 EJ Eindhoven

040 - 239 91 11

Methotrexaat bij IBD patiënten (Folder)

Uw behandelend arts en/of verpleegkundig specialist heeft met u gesproken over het gebruik van methotrexaat (MTX) bij de ziekte van Crohn. In deze folder krijgt u informatie over de werking en het gebruik van methotrexaat en wat u moet doen bij bijwerkingen. Deze folder is géén vervanger van de bijsluiter. Heeft u na het lezen van de folder nog vragen, stel die dan aan uw behandelend arts of verpleegkundig specialist. 

Algemeen

De oorzaak van de ziekte van Crohn is niet bekend. Elke behandeling met medicijnen is gericht op het onderdrukken van ontstekingsreacties. Dit leidt tot vermindering van klachten en verkleint de kans op complicaties die bij deze ziektes kunnen voorkomen. Medicijnen kunnen de darmontstekingen onderdrukken, maar ze kunnen de ziekte niet definitief genezen. Na het afbouwen van of stoppen met medicijnen kunnen de ontstekingen en daarmee de klachten weer terugkomen.

Werking

Uw behandelend arts schrijft methotrexaat voor wanneer eerdere medicijnen niet of onvoldoende hebben geholpen. Methotrexaat wordt ingezet als immunosuppressiva; een geneesmiddel dat de natuurlijke afweer onderdrukt en zo de ontstekingen in de darm afremt. Effecten zijn binnen vier tot acht weken merkbaar. Er zijn ook patiënten bij wie de behandeling pas later effect heeft. Bij goed effect wordt methotrexaat langdurig voorgeschreven. Methotrexaat kan in combinatie met andere medicijnen worden voorgeschreven.

Methotrexaat werkt in op de vorming van foliumzuur die nodig is voor een normale celdeling. Methotrexaat is een medicijn dat door verschillende specialismen gebruikt wordt (onder andere reumatoloog, dermatoloog en kankerspecialisten).

Methotrexaat is van oorsprong een cytostaticum; een stof die de groei van cellen remt en snelgroeiende cellen doodt. Cytostatica wordt daarom vooral bij de behandeling van kanker gebruikt. Dat gebeurt al sinds 1948. Omdat gaande weg is gebleken dat methotrexaat ook op andere ziekten een goed effect heeft, zoals gewrichts- en darmontstekingen waarbij het immuunsysteem een rol speelt, is methotrexaat ook onderzocht als medicijn voor de ziekte van Crohn. Het heeft nu een rol in de behandeling van deze ziekte als andere medicijnen niet (meer) voldoende werken. De dosering van methotrexaat is bij de ziekte van Crohn veel lager dan bij de behandeling van kanker, waardoor de bijwerkingen ook minder zijn.

Het kan vier tot acht weken duren of soms zelfs langer voor het effect van methotrexaat merkbaar wordt. Als methotrexaat bij u een gunstig effect heeft, kunt u het jarenlang blijven gebruiken. Het behandeldoel is er voor zorgen dat de ziekte 4-5 jaar niet meer actief (in remissie) is voordat er gestopt wordt met methotrexaat.

Als het bij u niet werkt of als u teveel last heeft van bijwerkingen, adviseert de arts of verpleegkundig specialist u om het gebruik van methotrexaat te stoppen en wordt er gekeken naar andere behandelopties.

Gebruik

Methotrexaat wordt bij voorkeur toegediend als injectievloeistof in kant-en-klare spuitjes van eenmaal per week, op dezelfde dag van de week. De injectie wordt onder de huid toegediend (subcutaan). Methotrexaat toedienen is een simpele handeling die u uzelf kunt aanleren. Bij eventuele problemen kan uw echtgenoot, levenspartner of thuiszorg dit overnemen. Injecteren na de avondmaaltijd vermindert de kans op bijwerkingen.

Uw arts bepaalt de hoeveelheid medicatie per injectie. Omdat methotrexaat invloed heeft op de aanmaak van foliumzuur, moet u 48 uur na de injectie twee tabletten (totaal 10 mg) foliumzuur innemen. Bij de ziekte van Crohn gaat de voorkeur uit naar injecties. Tabletten worden namelijk minder goed opgenomen waardoor de werking minder voorspelbaar is.

Bewaar de methotrexaat zoals op de verpakking vermeld staat.

Mogelijke bijwerkingen

Het gebruik van methotrexaat kan leiden tot bijwerkingen, die van korte duur zijn of snel verdwijnen na het stoppen met de medicatie. Longontsteking is een zeer zeldzame bijwerking, maar bij verschijnselen als aanhoudende hoest, groen slijm ophoesten, kortademigheid en/of koorts moet u onmiddellijk contact opnemen met uw behandelend arts of verpleegkundig specialist. Ook is er een verhoogde kans op infecties door een stoornis in de bloedaanmaak. Hierop zal uw bloed regelmatig worden gecontroleerd.

Na de injectie methotrexaat kunt u last krijgen van:

• Ontsteking van het mondslijmvlies
• Leverenzymstoornissen (hier merkt u zelf meestal niets van, uw bloed wordt daarop regelmatig gecontroleerd in week 3-6-9 en 12, daarna om de 4 maanden)
• Misselijkheid, braken, verminderde eetlust, diarree
• Huiduitslag, hoofdpijn, haaruitval.

Wees tijdens de behandeling met methotrexaat attent op de volgende verschijnselen:

• Hoge koorts boven de 38,5 graden
• Huidafwijkingen
• Slechte bloedstolling, blauwe plekken, bloedneuzen, hevige keelpijn met koorts
• Zwarte verkleuring van de ontlasting, dit kan duiden op een bloeding in de maag/ darm.

Neem contact op met uw behandelend arts of verpleegkundig specialist als één of meerdere van bovenstaande verschijnselen of andere lichamelijke klachten optreden.

Aanvullende informatie

• Wees zuinig met alcohol. In combinatie met methotrexaat is er een verhoogd risico op leverenzymstoornissen. Advies; liever geen alcohol gebruiken.
• Als uw huisarts of andere specialist het noodzakelijk vindt u met antibiotica te behandelen, moet u  altijd melden dat u met methotrexaat behandeld wordt. Bepaalde antibiotica kunnen namelijk niet in combinatie met methotrexaat gegeven worden (trimethoprim en co-trimoxazole).
• Methotrexaat niet gebruiken naast NSAID’s (bijvoorbeeld diclofenac, naproxen, ibuprofen, hoge dosis aspirine).
• Methotrexaat niet gebruiken naast probenecide (middel tegen jicht).
• Als u anti-epileptica gebruikt, graag dit doorgeven aan de arts.
• U komt in aanmerking voor de jaarlijkse griepvaccinatie vanwege de licht verminderde afweer. U kunt hiervoor terecht bij de huisarts. Helaas beschermt de griepprik u niet voor alle vormen van griep.
• Vaccinaties met een vaccin die bestaan uit verzwakte levende virussen en bacteriën worden ontraden bij methotrexaat-gebruik. Voorbeelden hiervan zijn gele koorts, TBC vaccinatie, bof, mazelen, rode hond (BMR) of tyfus.

Effect op vruchtbaarheid, zwangerschap en borstvoeding

Als u een zwangerschap overweegt moet u dit tijdig bij uw behandeld arts of verpleegkundig specialist doorgeven.

Het gebruik van methotrexaat in de zwangerschap is schadelijk voor het ongeboren kind! U mag dit middel niet gebruiken als u zwanger bent.

Bij een zwangerschapswens geldt: stop met dit middel ten minsten zes maanden voordat u probeert zwanger te worden. Bij een kinderwens dienen mannen die methotrexaat gebruiken tenminste zes maanden vóór de beoogde zwangerschap van hun vrouw met dit medicijn te stoppen. Het is dus belangrijk om tijdens deze periode en wanneer u methotrexaat gebruikt een betrouwbaar voorbehoedsmiddel te gebruiken.

U mag ook géén borstvoeding geven als u methotrexaat gebruikt. Methotrexaat wordt namelijk uitgescheiden in de moedermelk en is schadelijk voor het kind.

Vragen

Heeft u na het lezen van deze folder nog vragen, neem dan gerust contact op met uw MDL-arts of MDL-verpleegkundig specialist. U kunt hiervoor het beste een (telefonische) afspraak maken via de secretaresse van de polikliniek Maag-, Darm- en Leverziekten.

De MDL-verpleegkundig specialist heeft op maandag t/m vrijdag telefonisch spreekuur van 09.00 tot 10.00 uur. Als u vragen heeft over het samengaan van methotrexaat met uw andere medicijnen, neem dan contact op met uw apotheek.

Contactgegegevens

Catharina Ziekenhuis
040 – 239 91 11
www.catharinaziekenhuis.nl

Polikliniek Maag-, Darm- en Leverziekten (MDL)
040 – 239 97 50

Telefonisch spreekuur MDL-verpleegkundig specialist
040 – 239 97 50 (ma t/m vr van 09.00 tot 10.00 uur)

Spoedeisende Hulp (SEH)
040 – 239 96 00

Routenummer(s) en overige informatie over de afdeling Maag- Darm- en Leverziekten kunt u terugvinden op www.catharinaziekenhuis.nl/maag-darm-en-leverziekten