Michelangelolaan 2
5623 EJ Eindhoven
040 - 239 91 11

Ondervoed? Wat kunt u doen (Folder)

Uit de vragenlijst die de verpleegkundige samen met u bij de opname heeft ingevuld, is gebleken dat u ondervoed bent of een (verhoogd) risico loopt om ondervoed te raken. In deze folder vindt u informatie over wat u kunt doen bij (risico op) ondervoeding.

Ondervoeding

Ondervoeding bij ziekte is een veelvoorkomend probleem binnen de Nederlandse gezondheidszorg. Gemiddeld is 15% van de patiënten die wordt opgenomen in het ziekenhuis ondervoed. Dit is ondervoeding die optreedt als gevolg van het ziek zijn. Door verschillende oorzaken neemt de eetlust af en treedt er ongewenst gewichtsverlies op.

Ondervoeding kan verschillende gevolgen hebben: een verhoogde kans op infecties, een slechtere wondgenezing, grotere kans op het ontwikkelen van decubitus (doorliggen), langere periode van herstel en het verlaagt de kwaliteit van leven.

Energie en eiwit

Het lichaam heeft bij ondervoeding een hogere behoefte aan energie en eiwit.

Eiwit is bij ziekte de belangrijkste voedingsstof voor herstel. Het is nodig voor het in stand houden van spieren en voor het genezen van wonden. Eiwitten komen hoofdzakelijk voor in melk(producten), kaas, smeerkaas, vlees en vleeswaren, gevogelte, wild, vis, vegetarische vleesvervangers, ei, peulvruchten, noten en pinda’s. 

Naast eiwit zijn voor de opbouw en het herstel van het lichaam ook calorieën nodig. Calorieën leveren energie en zijn de brandstofleverancier van het lichaam. Het lichaamsgewicht is een goede maat om te zien of u voldoende voeding binnenkrijgt. Weeg uzelf dus regelmatig.

Bekijk hier de video over eiwitrijke voeding of scan de QR-code.

Adviezen

Om meer energie en eiwit binnen te krijgen, krijgt u energie- en eiwitverrijkte voeding aangeboden. Dit noemen we het eiwitplus assortiment. U krijgt dit assortiment dagelijks aangeboden en de voedingsassistente stimuleert u om goed te eten, zowel bij de hoofdmaaltijden als tussendoor. Om ervoor te zorgen dat u voldoende eiwit binnen krijgt, adviseren wij zes keer per dag gebruik te maken van dit assortiment. Van de voedingsassistente krijgt u een overzicht van het assortiment. Enkele tips:

• Neem bij iedere maaltijd en tussenmaaltijd minimaal één product van het eiwitplus assortiment;
• Neem meerdere keren per dag melk of een melkproduct zoals chocolademelk, karnemelk, (griekse) yoghurt, kwark, vla of drinkyoghurt en neem een toetje in de vorm van een melkproduct na de warme maaltijd. Kwark en griekse yoghurt zijn bijzondere eiwitrijke producten en leveren per portie de dubbele hoeveelheid eiwit ten opzichte van de overige melkproducten;
• Beleg uw brood bij voorkeur met hartig beleg, zoals kaas, smeerkaas, vleeswaren of pindakaas en beleg de boterham dubbel. Zoet beleg zoals jam en stroop leveren geen eiwit. U kunt ook een extra plakje kaas of vleeswaren uit het vuistje nemen;
• Eet regelmatig een ei;
• Eet bij de warme maaltijd de volledige portie vlees, vis of vegetarische vleesvervanger. Dit levert meer eiwit dan een portie groente of aardappelen. Wist u dat u zelfs een dubbele portie kunt bestellen?
• In koffie, thee, water, frisdrank en bouillon zit géén eiwit. Drink daarom bij voorkeur een drank met eiwit;
• Sla geen maaltijd over, probeer altijd iets te eten.

Uw dagelijkse eiwit behoefte

Bij ondervoeding ligt de eiwitbehoefte gemiddeld op 1.2 tot 1.5 gram eiwit per kilogram lichaamsgewicht.
Op basis van deze getallen kan de hoeveelheid eiwitten die iemand op een dag nodig heeft worden berekend. Dit gebeurt met de formule: Totale eiwitbehoefte = lichaamsgewicht (kg) x eiwitbehoefte (gram).
Een voorbeeld: een ondervoede volwassene met een gewicht van 70 kilogram heeft per dag ongeveer 84 tot 105 gram eiwit nodig.

In de lijsten die hieronder staan, vindt u de eiwitgehaltes per product. Deze getallen geven u inzicht in de eiwitgehaltes per product/ gerecht en helpen u op weg om eiwitrijke keuzes te maken.

Eiwitten in het basis assortiment

Eiwitten in het eiwitplus assortiment

Voorbeelden eiwitrijke maaltijden

Hoe kunt u uw voeding eiwitrijk samen stellen? Onderstaande voorbeelden kunnen u op weg helpen. Het zijn voorbeelden van maaltijden die minimaal 20 gram eiwit bevatten.

Ontbijt en lunch:
Vloeibare voeding, voorbeeld 1: een schaaltje vla, een glas karnemelk of chocolademelk en een Super Shake= 25 gram eiwitten
Vloeibare voeding, voorbeeld 2: een schaaltje vruchtenkwark en een glas eiwitrijke drinkyoghurt = 20 gram eiwitten

Vaste voeding, voorbeeld 1: een snee brood of rozijnenbrood, een beschuit of knäckebröd, boter, plakje kaas, eiersalade of tonijnsalade en een eiwitrijke vruchtensap = 22 gram eiwitten.

Vaste voeding, voorbeeld 2: een snee eiwitrijk brood, boter, dubbel beleg vleeswaren en een ei = 21 gram eiwitten

Warme maaltijd:
Vloeibare voeding, voorbeeld 1: een portie vlees, een portie groente, een portie aardappelen, appelmoes en als nagerecht vruchtenkwark = 27 gram eiwitten

Vaste voeding, voorbeeld 1: een portie vlees, een halve portie groente, een halve portie aardappelen/puree en als nagerecht vla = 28 gram eiwitten

Drinkvoeding

Heeft u drinkvoeding voorgeschreven gekregen en krijgt u zowel drinkvoeding als tussendoortje aangeboden? Dan verdient het de voorkeur om de drinkvoeding te gebruiken of allebei mocht dit voor u haalbaar zijn.

Beweging

Voor spieropbouw is de combinatie van bewegen en het eten/drinken van producten met eiwitten cruciaal. Ook tijdens uw opname in het Catharina Ziekenhuis is het daarom van belang dat u in beweging blijft.

Probeer overdag zoveel mogelijk uw dagelijkse kleding te dragen. Zo bent u minder snel geneigd om in bed te gaan liggen. Nuttig uw maaltijden op een stoel en probeer waar mogelijk een stukje te lopen, dat kan op de afdeling of zelfs daarbuiten. Zorg dat u goede schoenen draagt en voelt u zich onzeker bij het lopen, dan raden wij u aan een loophulpmiddel te gebruiken. Wilt u niet alleen lopen? Vraag dan uw bezoek of de verpleegkundige voor ondersteuning. Het advies is om vaker per dag een klein stukje te lopen, dan slechts een keer een verre afstand.

Daarnaast is het belangrijk dat u zorgt voor het behoud van uw spierkracht. Dit kunt u doen door middel van oefeningen zoals opstaan vanuit een stoel zonder uw armen te gebruiken of onderstaande oefeningen.

Krachtoefeningen

Probeer de volgende oefeningen 3 tot 4 keer per dag uit te voeren, in setjes van 3×10. Zorg dat u voldoende uitrust voordat u aan een volgende serie oefeningen begint.

Oefening 1: Strekken van de knie 

• Ga op uw rug liggen
• Strek beide benen
• Duw de knieholte in het bed
• Trek de tenen naar u toe
• Houdt deze positie 5 seconden vast
• Ontspan vervolgens

Oefening 2: Bruggetje maken

• Ga op uw rug liggen met beide benen gebogen
• Zet de voeten plat op het bed
• Span de bilspieren aan, span ook de buikspieren aan door uw navel in te trekken
• Til nu de billen van het bed omhoog alsof u een bruggetje maakt
• Houdt deze positie 5 seconden vast
• Ontspan vervolgens

Oefening 3: Dorsaalflexie enkels

• Ga zitten op een stoel met de voeten op de grond
• Trek de tenen en voorvoet naar u toe, zodat deze los komen van de ondergrond
• Ontspan vervolgens

Oefening 4: Armen buigen

• Ga rechtop zitten op een stoel met de voeten op de grond
• Gebruik een gewicht in de hand en strek de arm
• Breng het gewichtje omhoog door de armen te buigen met de hand richting de schouder
• Laat vervolgens de armen weer rustig zakken waarbij de elleboog niet volledig gestrekt mag worden

Oefening 5: Opstaan en gaan zitten

• Sta met uw voeten op heupbreedte voor een stoel
• Zak door uw benen tot de billen op kniehoogte zijn (net alsof u op de stoel gaat zitten)
• Kom vervolgens weer rustig omhoog

Oefening 6: Tenenstand

• Ga achter een stoel staan
• Sta met de voeten op heupbreedte, met de knieën licht gebogen
• Ga op uw tenen staan, door u recht omhoog te duwen
• Zak vervolgens weer langzaam terug naar de beginpositie

Let op: Beide knieën blijven tijdens de gehele oefening gestrekt.

Wist u dat…

• U tussen uw 50ste en 70ste levensjaar gemiddeld 30% van uw spiermassa verliest?
• U na een week in bed liggen weer 5% verliest?
• U als u minder dan drie keer per dag loopt, u zes keer meer kans heeft op functieverlies dan mensen die drie keer of meer lopen?
• 10 dagen bedrust vergelijkbaar is met 15 jaar fysieke achteruitgang door veroudering?

Naar huis en dan?

Om (het risico op) ondervoeding te behandelen, is het belangrijk om ook bij thuiskomst eiwitrijk te eten en in beweging te blijven. Een diëtist kan u daar bij begeleiden. Het is daarom belangrijk om na uw ontslag contact op te nemen met een diëtist uit uw omgeving. Dit kan via de huisarts. Ook kunt u via onderstaande website op zoek naar een diëtist.

www.digih.nl

Vragen

Heeft u na het lezen van deze folder nog vragen, stel deze dan aan de diëtist, de verpleegkundige, de voedingsassistente of de fysiotherapeut.

Contactgegevens

Catharina Ziekenhuis
040 – 239 91 11
www.catharinaziekenhuis.nl

Afdeling Diëtetiek (op werkdagen van 08.30 tot 12.30 en 13.00 tot 16.30 uur).
040 – 239 88 69

Afdeling Fysiotherapie
040 -239 84 20

Routenummer(s) en overige informatie over de afdeling Diëtetiek vindt u op www.catharinaziekenhuis.nl/dietetiek

Eiwit Plus Assortiment

Om meer energie en eiwit binnen te krijgen, krijgt u energie- en eiwitverrijkte voeding aangeboden. Dit noemen we het eiwitplus assortiment (zie hieronder). U krijgt dit assortiment dagelijks aangeboden en de voedingsassistente stimuleert u om goed te eten, zowel bij de hoofdmaaltijden als tussendoor. Om ervoor te zorgen dat u voldoende eiwit binnen krijgt, adviseren wij zes keer per dag gebruik te maken van dit assortiment.

Brood en beleg
Eiwitrijk brood                              
Eiersalade
Tonijnsalade

Zuivel

Kwark naturel
Griekse yoghurt
Vruchtenkwark
Drinkyoghurt
Boost Buddy-Super shake, framboos
Boost Buddy-Super shake, boomgaardfruit
Fruit
Vruchtensap eiwitrijk
Fruitmoes eiwitrijk

Tussendoortje

Eat natural reep (pinda/amandel/abrikoos)
Kaasstick
Pinda’s, gezouten
Gemengde noten (ongezouten)
Cracker Sandwich-tomaat
Zelf gebakken koek (chocolade of banaan)