Michelangelolaan 2
5623 EJ Eindhoven

040 - 239 91 11

PEJ sonde (Folder)

Uw behandelend arts heeft voorgesteld om bij u een PEJ sonde te plaatsen. Deze sonde wordt geplaatst door een Maag-, Darm-, Leverspecialist (MDL-arts). In deze folder informeren wij u over de plaatsing en de verzorging van de PEJ sonde. Het is goed u te realiseren dat voor u persoonlijk de situatie anders kan zijn dan hier is beschreven. 

Wat is een PEJ sonde?

De afkorting PEJ staat voor Percutane Endoscopische Jejunostomie. Dit is een voedingssonde die met behulp van een endoscoop (flexibele slang), door de huid, in de dunne darm (jejunum) wordt geplaatst zoals op Figuur 1. Twee schijfvormige fixatieplaatjes (één aan de binnenzijde van de dunnedarmwand en één aan de buitenkant op de huid van de buik) zorgen ervoor dat de PEJ sonde er niet uitvalt.

Figuur 1. PEJ 

Er kunnen verschillende redenen zijn om een PEJ sonde te krijgen. Bijvoorbeeld wanneer u langer dan vier tot zes weken sondevoeding nodig heeft of voor toediening van medicatie (bijvoorbeeld levodopa bij de ziekte van Parkinson). Het voordeel van deze voedingssonde is dat deze niet hinderlijk uit de neus komt en niet zichtbaar is omdat de sonde onder de kleding zit. Het slangetje is dikker dan de voedingssondes die via de neus worden ingebracht. Hierdoor raakt de PEJ sonde minder snel verstopt. Bij een goede verzorging kunt u de PEJ sonde lange tijd (2-5 jaar) gebruiken zonder dat deze gewisseld moet worden.

Soms wordt een zogenoemde ‘PEG-J’ gebruikt, de Percutane Endoscopische Gastro-jejunostomiekatheter. Deze wordt in de maag geplaatst en met een tweede slangetje verlengd naar de dunne darm. In veel ziekenhuizen wordt er meestal een PEG-J geplaatst in plaats van een PEJ, omdat dit voor de arts een makkelijkere methode is. Er zijn echter nadelen verbonden aan dit type sonde vergeleken met PEJ, zodat de afdeling MDL in het Catharina ziekenhuis vanwege patiëntvriendelijkheid liever kiest voor een PEJ. Om technische redenen kunnen we niet bij iedereen een PEJ plaatsen, omdat er bijvoorbeeld geen veilige plek is om de dunne darm aan de buikwand te bevestigen. Het lukt dan meestal wel om een PEG-J te plaatsen. Uw arts bespreekt met u vooraf de voor- en nadelen van beide sondes.

Rol van Diëtist, Transfer- en Parkinsonverpleegkundige

Indicatie voeding via PEJ

Nadat u met uw arts besloten heeft om een PEJ sonde te laten plaatsen vanwege voeding, krijgt u een afspraak met de diëtist. Deze afspraak vindt plaats bij voorkeur minimaal twee dagen voor het plaatsen van de PEJ sonde. De polikliniekmedewerker maakt deze afspraak voor u. Mocht u tijdens deze periode zijn opgenomen in het ziekenhuis, dan maakt de verpleegkundige van de afdeling deze afspraak.

De diëtist stelt in overleg met u vast welke sondevoeding u gaat gebruiken en hoeveel u hiervan nodig heeft. Daarnaast bespreekt de diëtist de manier van toedienen samen met u.

De transferverpleegkundige regelt zaken voor u zoals:

• Het aanvragen van sondevoeding, eventuele voedingspomp, materialen om sondevoeding toe te dienen en verbandmiddelen om de insteekplaats van de sonde te verzorgen.
• De transferverpleegkundige schakelt de thuiszorg in, zodat u vanaf de eerste dag na plaatsing hulp krijgt van de wijkverpleegkundige bij toediening van de sondevoeding en verzorging van de PEJ sonde. De wijkverpleegkundige leert u en/of uw partner hoe u deze handelingen zelf kunt doen.

Indicatie medicatie, zoals levodopa

• In dit geval is er geen diëtist betrokken, maar stelt de verwijzend arts de patiënt in op de medicatie. In geval van levodopa (ook wel Duodopa genaamd) zal de neuroloog samen met de Parkinsonverpleegkundige en Duodopa-specialist dit deel van de zorg voor hun rekening nemen.
• De transferverpleegkundige schakelt de thuiszorg in, zodat u vanaf de eerste dag na plaatsing hulp krijgt van de wijkverpleegkundige bij toediening van de medicatie en verzorging van de PEJ sonde. De wijkverpleegkundige leert u samen met de Duodopa-specialist en Parkinsonverpleegkundige en/of uw partner hoe u deze handelingen zelf kunt doen.

Voorbereiding

• Om de ingreep goed te kunnen uitvoeren moeten uw slokdarm, maag en dunne darm leeg zijn. Daarom mag u de avond voor het onderzoek vanaf 24.00 uur niet meer eten, drinken of roken.
• Tijdens de ingreep kunt u het beste makkelijk zittende kleding dragen.
• Als u enige vorm van bloedverdunnende medicijnen gebruikt, dient u dit vooraf aan de arts te melden die het onderzoek aanvraagt. Meestal moet u het gebruik van deze medicatie voor het onderzoek tijdelijk staken.
• Indien u diabetes mellitus (suikerziekte) heeft en insuline spuit of tabletten slikt, dient u de richtlijnen te volgen die in de daarvoor bestemde folder zijn aangegeven. Deze folder kunt u verkrijgen via de diabetesverpleegkundige of via de secretaresse van uw behandelend arts. We vragen u uw insulinepen en insuline mee te nemen.
• Omdat deze ingreep belastend kan zijn, krijgt u hiervoor een ‘roesje’ (sedatie). Een roesje is geen algehele narcose, maar zorgt ervoor dat u ontspannen bent en minder last van het onderzoek ervaart. Het doel van een roesje is niet per se dat u slaapt tijdens het onderzoek. Daarnaast wordt ook de buikwand plaatselijk verdoofd met een injectie met lidocaïne.
• Na een ‘roesje’ mag u niet zelf actief deelnemen aan het verkeer. Regel daarom van tevoren uw vervoer.

Overige aandachtspunten

• Neem bij ieder bezoek/onderzoek uw identificatiebewijs mee;
• Laat uw gegevens wijzigen in de centrale hal als er veranderingen optreden in uw gegevens;
• Neem een recent medicijnoverzicht mee als u medicijnen gebruikt;
• Neem een bewaardoosje voor bril, gebitsprothese of gehoorapparaat mee, indien u deze draagt.
• Bewaar deze folder goed; de informatie kan later van pas komen!

Verloop van het onderzoek

Op de dag van het onderzoek meldt u zich 20 minuten voor de afgesproken tijd aan de balie van de afdeling Endoscopie. Als er een tillift nodig is om u in bed te leggen wordt u vooraf opgenomen op een van de verpleegafdelingen en niet via Endoscopie.

Hierna neemt u plaats in de wachtkamer waar een verpleegkundige van de afdeling Kortverblijf & dagverpleging u komt ophalen. Die zorgt ervoor dat u op een brancard komt te liggen, een infuusnaald krijgt en doet eventueel ook andere noodzakelijke handelingen ter voorbereiding. Daarna wordt u opgehaald door de endoscopie-verpleegkundige.

Op de endoscopiekamer zelf:

• wordt u aangesloten aan de bloeddrukmeter;
• krijgt u een knijper op uw vinger om het zuurstofgehalte in uw bloed te meten. Het is daarom belangrijk dat u geen nagellak of kunstnagel op uw vinger heeft;
• wordt u voor het onderzoek in de goede houding gelegd;
• krijgt u een drankje dat schuimvorming in de maag tegengaat;
• als u een gebitsprothese hebt, dan moet u deze uitdoen;
• krijgt u een bijtring tussen uw kaken ter bescherming van uw gebit en de endoscoop.

De arts dient vervolgens de medicijnen voor het roesje toe waarna het onderzoek begint.

De arts brengt de endoscoop via de bijtring in uw mond en schuift deze voorzichtig via de keel en de slokdarm naar de maag. Met de endoscoop bepaalt de arts de plaats voor de PEJ sonde in de dunne darm. Hierna wordt de huid gedesinfecteerd en plaatselijk verdoofd. De PEJ sonde wordt daarna via de huid ingebracht. De plaats van de PEJ sonde is meestal links of in het midden van de buik. Wordt er geen geschikte plaats gevonden voor een PEJ, dan lukt het in de meeste gevallen wel een PEG-J te plaatsen. Dit wordt dan in dezelfde sessie gedaan.

Na de ingreep wordt de insteekopening afgedekt met antibioticagaasjes en wordt het uitwendige fixatieplaatje tegen de buikwand geschoven. Vanwege de verdoving voelt u geen pijn, wel merkt u enige druk op uw buik. De ingreep duurt ongeveer 45 minuten.

Nazorg

Vanwege het ‘roesje’ gaat u na afloop van de ingreep weer terug naar de afdeling Kortverblijf & dagverpleging. Op deze afdeling blijft u een uur totdat het ‘roesje’ is uitgewerkt. Het is normaal dat u zich dan nog wat suf en slaperig voelt. U mag daarom alleen onder begeleiding naar huis. Zorg daarom dat iemand met u mee komt of u op komt halen. Tot de ochtend na de ingreep mag u niet zelf actief deelnemen aan het verkeer, u ‘bent onder invloed’!  U kunt ook beter geen belangrijke beslissingen nemen die dag.

Verzorging van de PEJ sonde

De verzorging van de PEJ -katheter in de eerste week na de plaatsing door thuiszorg:

• Was voor de verzorging de handen.
• Er zijn na de ingreep antibacteriële splitgazen aangebracht. Deze moeten tot 2 dagen na de ingreep blijven zitten. Wel dient u de insteekopening dagelijks te controleren en te verzorgen. Maak de pleister en de splitgazen voorzichtig los en controleer de insteekopening. Let hierbij op tekenen van huidirritatie, roodheid, zwelling en drukplekken. Is het gaasje erg vies, dan de reserve gazen gebruiken.
• Het fixatieplaatje zit zo dicht mogelijk tegen de buikwand. Dit is belangrijk voor een goede genezing van de fistelgang.
• Beweeg de PEJ-sonde zo min mogelijk deze week.
• Maak na 2 dagen vervolgens de insteekopening, de voor- en achterzijde van het schildje/fixatiedisk en de omliggende huid schoon met telkens een nieuw nat gemaakt gaasje. Gebruik hiervoor gewoon kraanwater. En verbind de insteek met schone gaas en plak sonde op de buik vast met pleister.
• Indien nodig paracetamol gebruiken tegen de pijn: 3x daags 1000 mg via de sonde of als zetpil. Of vraag zwaardere pijnstilling aan uw behandeld arts.
• De eerste week niet douchen, in (zwem)bad of spa: de huid mag niet verweken vanwege de wondgenezing.
• Bij koorts of pijn in de eerste 10 dagen na plaatsing is overleg met de behandeld arts of PEG-verpleegkundige noodzakelijk. Zo ook bij aanhoudende of erger wordende buikpijn. Als dit niet kan wachten tot onder kantoortijd, bel dan in de avonden of weekend de Spoedeisende Hulp (SEH) voor overleg.

De verzorging van de directe PEJ-katheter na de eerste week door thuiszorg of patiënt zelf;

• Was voor de verzorging de handen.
• Verwijder de oude pleisters en gazen.
• Maak het schildje los van de katheter en schuif het wat van de huid af zodat je nu goed de insteekopening kan controleren. Let hierbij op tekenen van huidirritatie, roodheid, zwelling en drukplekken.
• Maak vervolgens de insteekopening, de voor- en achterzijde van het schildje/fixatiedisk en de omliggende huid schoon met telkens een nieuw nat gemaakt gaasje. Gebruik gewoon kraanwater. Dep de huid en het schildje daarna weer goed droog met een schone handdoek of gazen.
• Na de eerste week heeft er zich een fistelkanaal gevormd tussen de dunnedarm en buikwand. Het is nu belangrijk dat 1x daags de sonde 3 á 4 cm heen en weer bewogen wordt door het fistelkanaal (dompelen) om te voorkomen dat de PEJ- katheter vastgroeit in het dunnedarm slijmvlies.
• Als de insteekopening er droog en rustig uitziet, geen gazen en pleisters meer gebruiken zodat de huid goed kan ademen en niet week wordt. Leg zo nodig een splitgaas op de insteekopening en fixeer deze met een witte pleister.
• Trek het schildje weer terug naar de insteekopening en maak deze weer vast. Zorg ervoor dat deze niet te strak komt te zitten. De ruimte tussen de huid en het schildje mag 5 mm zijn. Je moet het gaasje ertussen kunnen wikken.
• Markeer eenmalig met een watervaste stift boven het schildje de katheter om te zorgen dat het schildje in de toekomst weer op de juiste plek geplaatst wordt door iedereen.
• U kunt weer  gebruikmaken van de douche of het bad.

Extra aandachtpunten

• De eerste 2 weken vallen altijd tegen bij de patiënten, sommige ervaren veel pijn en bewegingsbeperking. Daarna gaat het steeds beter. Hou rekening hiermee.
• Laat het klemmetje wat op de katheter zit zo veel mogelijk open. Het klemmetje mag alleen even dicht zijn tijdens de aansluiting van de voeding zodat er geen lekkage is. De katheter blijft dan langer in goede conditie en kan zo jaren mee gaan.
• Een PEJ-katheter altijd dagelijks blijven dompelen!
• De vervanging van de sonde is pas noodzakelijk als deze niet meer functioneert of lek is. Neem in dat geval contact op met uw behandeld arts of de PEG-verpleegkundige. De sonde wordt na een tijd bruin-zwart van kleur, dat is geen probleem. Bij een goede verzorging kunt u de sonde jaren gebruiken.
• Koppelstukjes kunnen we wel tussendoor vervangen als daar problemen mee zijn. Bel hiervoor de PEG-verpleegkundige.
• Spuit de PEJ-sonde elke keer vóór en na het geven van voeding en/of medicijnen door met 30 tot 40 ml kraanwater. Zo voorkomt u dat de sonde verstopt raakt.
• Als u de sonde niet gebruikt, spuit deze dan elke dag 1-2 keer door met 30 tot 40 ml kraanwater.
• Gebruikt u medicatie door de sonde, meld dit dan aan uw apotheek, er kan veel medicatie vloeibaar geleverd worden! Er bestaat anders grote kans op verstopping van de sonde.
• Bij sommige patiënten treedt vorming van wildvlees op: er is om de insteekopening een rood bolletje of trosje weefsel zichtbaar. Dit kan verschillende oorzaken hebben: sommigen hebben aanleg om dit te krijgen, maar ook een aanhoudend vochtige huid, of blootstelling aan darmsappen dragen vermoedelijk bij. Zorg dat gaas en huid niet te nat worden, anders kan het gaasje vaker verschoond worden. Zorg daarnaast dat het witte plaatje dicht op de buik zit. Neem bij pijnklachten of veel bloedverlies contact op met de PEG-verpleegkundige.
• Probeer de huid zo veel en vaak mogelijk aan de lucht te laten drogen. Ga bijvoorbeeld een keer met ontblote buik in de zon zitten (wel even zonnebrandcrème smeren op de omliggende huid), of thuis ’s avonds op de bank voor de tv. Zo wordt de huid sterker dan wanneer deze de hele dag ingepakt blijft en gaat broeien.
• Bij rode/kapotte huid kunt u sudocrem gebruiken: smeer elke dag een dun laagje op de huid totdat de roodheid weg is. Verwijder de oude zalflaag met baby olie.
• Roodheid van de huid kan komen door lekkage, huidirritatie een bacteriële of schimmelinfectie. Neem bij aanhoudende roodheid, pusvorming of sterk ruikende afscheiding contact op met de PEG-verpleegkundige, behandeld arts of huisarts.

Buried bumper

Het niet dagelijks dompelen van de PEJ-sonde kan resulteren in een vastgegroeide sonde, ook wel buried bumper genaamd. Het inwendige fixatieplaatje is aan de binnenkant van de darm vastgegroeid. Voeding of medicatie kunnen er nu ook lastig doorheen. Er kan daardoor een ontsteking (abces) ontstaan. De PEJ is niet meer te dompelen, ook niet als de sonde nat is of met glijmiddel is ingesmeerd. Neem bij vermoeden hierop contact op met de PEG-verpleegkundige of je behandelend MDL-arts.

Wanneer neemt u direct contact op

U dient contact op te nemen met de afdeling Endoscopie wanneer de huid rondom de fistelopening rood, gezwollen, pijnlijk of pussend is. De opening is dan mogelijk ontstoken. Ook bij erge buikpijn of koorts moet u bellen.

Vragen

Neem bij dringende vragen of problemen contact op:

• tijdens kantooruren met de afdeling Endoscopie, PEG-verpleegkundige: 040-2398785.
• buiten kantooruren met de afdeling Spoedeisende Hulp.

Opleidingsziekenhuis

Het Catharina Ziekenhuis is een opleidingsziekenhuis. Wij leiden artsen, verpleegkundigen en andere zorgverleners op. Dit betekent dat ook een zorgverlener in opleiding uw behandeling, onderzoek of operatie kan uitvoeren. Maar dit is niet altijd zo. Uw veiligheid staat altijd bij ons voorop. Als een zorgverlener in opleiding u helpt, werkt deze altijd onder begeleiding van een gediplomeerd zorgverlener. Als u niet wilt dat een zorgverlener in opleiding u helpt, dan kunt u dit met uw arts bespreken.

Contactgegevens

Catharina Ziekenhuis
040 – 239 91 11
www.catharinaziekenhuis.nl

Afdeling Endoscopie
040 – 239 87 85

Afdeling Kortverblijf & dagverpleging
040 – 239 87 77

Spoedeisende Hulp (SEH)
040 – 239 96 00

Routenummer(s) en overige informatie over de afdeling Endoscopie vindt u op www.catharinaziekenhuis.nl/maag-darm-en-leverziekten