Patellofemoraal pijnsyndroom

Oorzaken

Het patellofemoraal pijnsyndroom is een veel voorkomende aandoening van de knie. Hierbij ontstaat er irritatie achter de knieschijf aan de voorkant van de knie. De irritatie ontstaat vooral als u de knie buigt of wanneer de knieschijf onder spanning staat. Activiteiten die deze klachten vaak veroorzaken zijn traplopen, fietsen tegen de wind in en hurken. De aandoening kan op alle leeftijden voorkomen.

Mogelijke oorzaken voor het patellofemorale pijnsyndroom zijn overgewicht, intensieve fitness, achterste kruisbandinstabiliteit, knieschijfluxaties (uit de kom schieten), beroepsgebonden hurkactiviteiten, standafwijkingen van het been en artrose (slijtage). Vaak is er geen specifieke oorzaak, zeker als het bij kinderen of jongvolwassenen voorkomt. Bij deze groep patiënten kan snelle groei mogelijk een rol spelen. De aandoening gaat dan meestal vanzelf weer over. Soms treden de klachten op na operaties of botbreuken van het been. Dit is dan het gevolg van een verstoorde spierbalans van het been.

Symptomen

Kenmerkend voor het patellofemoraal pijnsyndroom zijn pijnklachten aan de voorkant van de knie bij het buigen. Soms straalt de pijn uit naar de knieholte. Vaak omschrijft iemand dit als knarsen of de knie voelen “klikken”. Ook kan de knie zwellen en kunt u het gevoel hebben dat de knie hapert bij een beweging. Fietsen tegen weerstand (tegen de wind in of bergop), hurken, traplopen en lang in een gebogen houding zitten (in bioscoop, theater of auto) leiden tot meer klachten.

Lichamelijk onderzoek

Kenmerkend zijn pijnklachten bij het provoceren van druk op de knieschijf. Bij het lichamelijk onderzoek willen we andere aandoeningen van de knie uitsluiten. Ook beoordeelt de arts de mogelijke oorzaken voor patellofemorale pijnklachten.

Diagnostiek

Patellofemorale pijnklachten zijn niet op een röntgenfoto of MRI-scan van de knie te zien. Soms worden aanvullende onderzoeken verricht om andere oorzaken van knieklachten uit te sluiten.

Behandeling

Bij een patellofemoraal pijnsyndroom zijn operaties eigenlijk nooit zinvol.

Een aantal behandelingen kunnen de klachten verminderen of wegnemen. Vaak combineren we de behandelingen. Het is belangrijk om te begrijpen dat de pijn vervelend, maar onschuldig is. Er ontstaat op termijn géén schade in de knie. U mag de knie dus gerust gebruiken ook al heeft u pijn.

Relatieve rust en pijnstillers

U moet zoveel mogelijk de activiteiten vermijden die de klachten uitlokken. Daarnaast kunnen koelen en NSAID’s (pijnstillers die ook een ontstekingsremmende werking hebben) de klachten verminderen. U kunt het zadel van de fiets iets hoger zetten om de pijn van de knieschijf te verminderen. Fietsen op licht verzet werkt beter dan op zwaar verzet.

Oefeningen

De quadriceps (bovenbeenspieren aan de voorkant), en vooral het deel aan de binnenkant, zijn van belang voor de sporing (de glijroute) van de knieschijf. Het is dan ook belangrijk dat u deze groep spieren goed traint. De onderstaande spierversterkende oefening moet u minimaal 4 maanden volhouden om resultaat te bereiken:

• Leg een kussentje onder de knie en strek het been. Zo oefent u de binnenkant van de quadriceps, zonder de knieschijf te belasten. Herhaal de oefening 2 maal per dag, in 3 series van 15 keer.
  Let op: fitnessoefeningen zoals leg-press, leg-raise en roeiapparaat zijn onverstandig. De pijn in de knie neemt daardoor meestal toe en zal niet weggaan.

Als de klachten wat minder uitgesproken zijn, kunt u onderstaande oefeningen doen. Hierbij gaat het om het versterken van de spieren, door te ‘squatten’:

• Squatten op twee benen
  Sta rechtop met de voeten naast elkaar. Zak door de knieën, terwijl u uw bovenbeenspieren bewust aanspant.
• Squatten op één been (verzwaarde oefening)
  Ga op één been staan, en zak door de knie. Span de bovenbeenspieren hierbij bewust aan.

Deze oefening kunt u eventueel ook op een schuine ondergrond doen. Herhaal de oefening 2 maal per dag, in 3 series van 15 keer. Als het squatten op twee benen goed gaat, mag u de verzwaarde oefening (op één been) ook doen.

Naast versterking van de spieren is het ook belangrijk dat uw spieren goed op lengte zijn. Bij te korte spieren zijn de krachten die op de knie werken anders verdeeld en dit kan tot klachten leiden. Onderstaande rekoefeningen kunt u 2 tot 3 keer per dag doen. Houdt elke oefening 20 tot 30 seconden vol, en herhaal de oefening per keer 3 maal.

• Rekking van de quadriceps (voorzijde bovenbeen)
  Ga op één been staan en breng de hak van het andere been naar de billen. U voelt dan de voorkant van het bovenbeen op spanning komen.
• Rekking van de hamstrings (achterzijde bovenbeen)
  Ga met gestrekte benen op de grond zitten en breng de handen naar de enkels. U voelt dan de achterkant van de bovenbenen op spanning komen.

Herstel

De helft van de patiënten met patellofemorale pijnklachten herstelt na dit oefenprogramma. Restklachten komen vaker voor bij mensen met overgewicht en beroepen met frequent knielen, hurken of traplopen. Het is belangrijk om te begrijpen dat de pijnklachten van dit syndroom vervelend zijn, maar dat niets kapot gaat als u de knie gebruikt.