Oorzaken

Het patellofemoraal pijnsyndroom is een veel voorkomende aandoening van de knie. Hierbij ontstaat er irritatie achter de knieschijf aan de voorzijde van de knie. De irritatie ontstaat vooral bij buiging van de knie, als de knieschijf meer onder spanning staat. Activiteiten die deze klachten vaak veroorzaken zijn traplopen, fietsen tegen de wind in en hurken. De aandoening kan op alle leeftijden voorkomen.

Mogelijke oorzaken voor het patellofemorale pijnsyndroom zijn overgewicht, intensieve fitness, achterste kruisbandinstabiliteit, knieschijfluxaties (“uit de kom schieten”), beroepsgebonden hurkactiviteiten, standafwijkingen van het been en artrose (slijtage). Vaak wordt er geen specifieke oorzaak gevonden, zeker als het bij kinderen of jongvolwassenen voorkomt. Bij kinderen/jongvolwassenen is echter het vermoeden dat een snelle groei een rol kan spelen. De aandoening gaat dan vaak vanzelf weer over. Ook na operaties of botbreuken van het been komen de klachten vaak voor. Dit is dan als gevolg van een verstoorde spierbalans van het been.

Symptomen

Kenmerkend voor het patellofemoraal pijnsyndroom zijn pijnklachten aan de voorzijde van de knie bij het buigen. Soms straalt het uit naar de knieholte. Vaak omschrijft men een knarsen of voelen “klikken” van de knie. Ook kunnen zwelling van de knie en het gevoel dat de knie hapert bij bewegen optreden. Fietsen tegen weerstand (tegen de wind in of berg-op), hurken, traplopen en lang in gebogen houding zitten (in bioscoop, theater of auto) leiden tot meer klachten.

Lichamelijk onderzoek

Kenmerkend zijn pijnklachten bij het provoceren van druk op de knieschijf. Bij het lichamelijk onderzoek moeten andere aandoeningen van de knie worden uitgesloten. Tevens worden de mogelijke oorzaken voor patellofemorale pijnklachten beoordeeld.

Diagnostiek

Patellofemorale pijnklachten kunnen niet op een röntgenfoto of MRI-scan van de knie worden gezien. Eventuele aanvullende onderzoeken worden verricht om andere oorzaken van knieklachten uit te sluiten.

Behandeling

Bij een patellofemoraal pijnsyndroom zijn operaties eigenlijk nooit zinvol.

De volgende behandelingen kunnen de klachten verminderen of wegnemen: relatieve rust en pijnstillers en/of oefeningen. Vaak worden ze gecombineerd. Het is essentieel om te begrijpen dat de pijn vervelend, maar onschuldig is. Er ontstaat op termijn géén schade door in de knie. De knie mag dus gerust worden gebruikt ondanks dat men last heeft.

Relatieve rust en pijnstillers
Men moet zoveel mogelijk de activiteiten vermijden die de klachten uitlokken. Daarnaast kunnen koelen en NSAID’s (pijnstillers die ook een ontstekingsremmende werking hebben) de klachten verminderen. U kunt het zadel van de fiets iets hoger zetten om de pijn van de knieschijf te verminderen. Fietsen op licht verzet werkt beter dan op zwaar verzet.

Oefeningen
De quadriceps (bovenbeenspieren aan de voorzijde), en vooral het deel aan de binnenzijde, zijn van belang voor de sporing (de glijroute) van de knieschijf. Het is dan ook belangrijk dat deze groep spieren goed wordt getraind. De onderstaande spierversterkende oefening moet men minimaal vier maanden volhouden om resultaat te bereiken:

• Leg een kussentje onder de knie en strek het been. Zo oefent men de binnenzijde van de quadriceps, zonder de knieschijf te belasten. Herhaal de oefening twee maal per dag, in drie series van 15 keer.
  Let op: fitnessoefeningen zoals leg-press, leg-raise en roeiapparaat zijn onverstandig. De pijn neemt in de knie meestal toe en de pijn blijft dan bestaan.

Als de klachten wat minder uitgesproken zijn, kan men onderstaande oefeningen doen. Versterking van de spieren, door te ‘squatten’:

• Squatten op twee benen: Sta rechtop met de voeten naast elkaar. Zak door de knieën, terwijl u uw bovenbeenspieren bewust aanspant.
• Squatten op één been (verzwaarde oefening): Ga op één been staan, en zak door de knie. Span de bovenbeenspieren hierbij bewust aan.

Deze oefening kan eventueel ook op een schuine ondergrond worden gedaan. Herhaal de oefening twee maal per dag, in drie series van 15 keer. Als het squatten op twee benen goed gaat, mag de verzwaarde oefening (op één been) ook worden gedaan.

Naast versterking van de spieren is het ook belangrijk dat ze goed op lengte zijn. Bij te korte spieren zijn de krachten die op de knie werken anders verdeeld en dit kan tot klachten leiden. Onderstaande rekoefeningen kan men twee tot drie keer per dag doen. Houdt elke oefening 20 tot 30 seconden vol, en herhaal de oefening per keer drie maal.

• Rekking van de quadriceps (voorzijde bovenbeen): Ga op één been staan en breng de hak van het andere been naar de billen. Men voelt dan de voorzijde van het bovenbeen op spanning komen.
• Rekking van de hamstrings (achterzijde bovenbeen): Ga met gestrekte benen op de grond zitten en breng de handen naar de enkels. Men voelt dan de achterzijde van de bovenbenen op spanning komen.

Herstel

Vijftig procent van de patiënten met patellofemorale pijnklachten herstelt na dit oefenprogramma. Restklachten komen vaker voor bij mensen met overgewicht en beroepen met frequent knielen, hurken of traplopen. Het is belangrijk om te begrijpen dat de pijnklachten van dit syndroom vervelend zijn, maar dat niets kapot wordt gemaakt als de knie wordt gebruikt.