Classificatie chronische Q-koorts verbetert behandeltraject patiënt

Tussen 2007 en 2009 vond ’s werelds grootste Q-koorts uitbraak in Nederland plaats. Door de toename van het aantal mogelijk besmette patiënten en het aanhoudende karakter van de epidemie bleek de diagnostiek complex. Op vrijdag 17 januari promoveert PAMM arts-microbioloog Marjolijn Wegdam-Blans op haar proefschrift ‘Diagnostic challenges during the Dutch Q fever outbreak’. Hierin staat een nieuwe diagnostische richtlijn beschreven, die leidend is voor het opsporen van chronische Q-koorts. Daarnaast beschrijft en categoriseert de arts-microbioloog de klinische aspecten van chronische Q-koorts.

Acute/chronische Q-koorts

Q-koorts bestaat uit twee verschillende ziektebeelden: acute Q-koorts, die zich met name presenteert als een griepachtig ziektebeeld of longontsteking. En chronische Q-koorts, waarbij een ziektebeeld zich soms pas jaren na besmetting manifesteert in patiënten met afwijkingen van de grote slagader of hartklep. Chronische Q-koorts begint vaak met koorts, waarbij de hartklep of lichaamsslagader besmet (geïnfecteerd) zijn geraakt.

Niet kweekbaar

Q-koorts wordt veroorzaakt door een bacterie, Coxiella burnetii. De diagnostiek van deze bacterie is ingewikkeld omdat deze niet te kweken is, zoals bijvoorbeeld het geval bij de verwekkers van urineweginfecties (E. coli). Voor het aantonen van Q-koorts wordt gebruik gemaakt van zogenoemde antistoftesten en soms van een PCR test.

Antistoftesten tonen stofjes aan (antistoffen) die een patiënt zelf maakt als hij is besmet met de Coxiella burnetii bacterie. Met een PCR test is het genetisch materiaal van de Coxiella burnetii bacterie aantoonbaar. Beide testen worden gebruikt in zowel de diagnostiek van acute – als van chronische Q-koorts. Het merendeel van de mensen die besmet is geraakt tijdens de Nederlandse uitbraak hebben geen van beide ziektebeelden gekregen. Ze hebben de bacterie zelf geëlimineerd, waarbij antistoffen zijn aangemaakt.

Antistoftesten

Uit de onderzoeken van Marjolijn Wegdam-Blans is gebleken dat voor het vaststellen van acute Q-koorts de antistoftesten goed werken, wanneer twee bloedmonsters van een patiënt worden afgenomen op verschillende tijdstippen. Daarnaast is aangetoond dat de antistoffen die worden waargenomen met antistoftesten heel lang (jaren) in het bloed aantoonbaar blijven. Hierdoor wordt de waarde van een positieve antistoftest bij een patiënt zonder (Q-koorts specifieke) klachten zeer beperkt.  Het is voor het laboratorium daarom van belang om over meer actuele klinische gegevens van de patiënt te beschikken. Deze gegevens hebben namelijk belangrijke invloed op het onderzoeksresultaat.

Diagnostische richtlijn

De diagnostiek van chronische Q-koorts is complex. Naast laboratoriumuitslagen zijn ook resultaten van beeldvormend onderzoek (radiologie) en klinische symptomen van belang bij het vaststellen van de diagnose chronische Q-koorts. De richtlijn, beschreven in het proefschrift van Wegdam-Blans combineert deze factoren en deelt patiënten in drie groepen in: bewezen (behandeling met antibiotica), waarschijnlijke (behandeling antibiotica bespreken) en mogelijke (geen antibiotica, wel 3-maandelijkse controle) chronische Q-koorts. 

Opsporen chronische patiënten

De prognose van chronische patiënten hangt deels af van het tijdstip waarop het ziektebeeld wordt herkend. Om besmette mensen vroeg op te sporen en ze daardoor een betere kans op genezing te geven, werd in de regio Brabant-Zuidoost een screeningprogramma opgestart. Met dit programma werden meerdere patiënten met chronische Q-koorts herkend. Deze patiënten waren zich niet bewust van het feit dat ze besmet waren geraakt met de Coxiella burnetii bacterie.  

’s Werelds grootste Q-koorts uitbraak

Tussen 2007 en 2009 vond in Nederland ‘s werelds grootste Q-koorts uitbraak plaats, met meer dan 4.000 gemelde gevallen van acute Q-koorts. Het werkelijke aantal besmettingen is waarschijnlijk een veelvoud hiervan. Melkgeit bedrijven werden geïdentificeerd als de belangrijkste bron. Voor meer informatie: www.rivm.nl/Onderwerpen/Q/Q_koorts