Colonsonde: alternatief voor stoma bij extreme obstipatie
Bij mensen met extreme, onbehandelbare verstopping (obstipatie) was tot nu toe het aanleggen van een permanent dunne darmstoma de enige optie. Bij herhaalde afsluiting van de dikke darm door een verdraaiing van die darm, wordt vaak een verwijdering van het linker deel van de dikke darm (sigmoïdresectie) geadviseerd. Maar in beide gevallen kan vaak ook een sonde de oplossing zijn. De darm wordt dan aan de buikwand bevestigd en kan niet meer draaien en de sonde kan ook als een ventiel gebruikt worden om de darm te ontluchten of deze te spoelen. Voor de patiënt vaak een relatief vriendelijke ingreep.
MDL-arts Lennard Gillissen heeft zich door de jaren heen gespecialiseerd in het aanleggen van vaak ‘afwijkende’ sondes. Hij sprak erover met DOQ.nl.
Het begon ruim 15 jaar geleden. Gilissen behandelde als assistent MDL-ziekten in het MUMC+ in Maastricht een oudere vrouw met Parkinson die geregeld een volvulus kreeg, een draai in de darm. Gilissen blikt terug: “We hadden haar al diverse malen behandeld door endoscopisch de darm weer terug te draaien, maar de volvulus keerde steeds sneller terug. We adviseerden haar een sigmoïdresectie. Dat zag zij niet zitten aangezien een operatie onder algehele narcose haar Parkinsonklachten zou kunnen verergeren. Zij vroeg of er echt geen alternatief was.”
PEC-sonde
Daarop dook Gilissen in de literatuur en stuitte op een artikel over plaatsing van een sonde in het colon via een percutane endoscopisch colostomie (PEC). “In overleg met de patiënt en onder supervisie van mijn opleider heb ik de PEC-sonde tijdens een coloscopie onder sedatie met midazolam ingebracht. Dat bleek een succes; de sonde zorgde ervoor dat het colon aan de buikwand vastgroeide zodat deze geen steeldraai meer kon maken. Daarnaast kon ze obstipatie voorkomen door dagelijks het colon te spoelen via de sonde. De patiënt was zeer tevreden.”
Geen andere optie
Na zijn overstap naar het Catharina Ziekenhuis in Eindhoven in 2007, legde Gilissen de optie van het plaatsen van een PEC-sonde soms voor aan patiënten met extreme, refractaire obstipatie. Patiënten bij wie alle andere opties, zoals laxantia en/of spoelpompen, hadden gefaald. “Het alternatief voor hen was het aanleggen van een permanent stoma. Een deel van de patiënten koos voor de PEC, andere patiënten gaven toch voorkeur aan een stoma.”
“De patiënt kan via die sonde eenmaal daags het colon spoelen met gemiddeld één liter warm water of macrogol”
Thuis spoelen
Het plaatsen van een PEC-sonde is vergelijkbaar met het plaatsen van een PEG, een percutane maagsonde voor voeding, een techniek die al sinds 1980 bestaat, legt Gilissen uit. “Alleen de locatie is anders, we zijn creatief met de sonde. De PEC-sonde plaats je tijdens endoscopie op de gewenste plaats in het colon, je prikt door de buikwand het colon op de geschikte plaats aan en trekt met een draadje de sonde naar buiten. De patiënt kan via die sonde eenmaal daags het colon spoelen met gemiddeld één liter warm water of macrogol. Vaak kunnen patiënten binnen 30 tot 60 minuten naar het toilet en zijn dan de rest van de dag klaar. Het retrograad spoelen van het colon met een spoelpomp kost veel meer tijd.”
Reversibele ingreep
In vergelijking met een permanent stoma heeft de PEC enkele voordelen, stelt Gilissen. “Allereerst is PEC-plaatsing relatief eenvoudig voor artsen die zowel coloscopie als PEG-plaatsing beheersen. Voor de patiënt is de grootste belasting de coloscopie-voorbereiding. De plaatsing zelf wordt meestal goed doorstaan met sedatie en lokale verdoving van de punctieplaats. De kans op complicaties is klein. Daarnaast zie je aan de buitenkant alleen het slangetje of later een button waarop de patiënt een slangetje kan aansluiten om te spoelen. Belangrijk om te vermelden is dat het een reversibele ingreep betreft: als de patiënt niet tevreden is over de PEC of deze niet meer nodig heeft, wordt het slangetje afgeknipt en het restant teruggeduwd in de darm waarna dit met de ontlasting vanzelf naar buiten komt. De openingen in de buikwand en het fistelkanaal naar de darm groeien vanzelf snel dicht. Het belangrijkste nadeel van de PEC is dat de patiënt dagelijks moet spoelen. Voor sommige patiënten is dat reden om toch een stoma te kiezen. Het spoelen is soms belastend.”
Nazorg goed regelen
In de loop der jaren is er uit het land geleidelijk een verwijsstroom op gang gekomen naar Eindhoven van patiënten die voorkeur geven aan een PEC-sonde boven een ileostoma. “Collega’s in den lande raken bekend met de techniek en sturen een patiënt door. Ook vanuit het expertcentrum voor motiliteitsproblemen in het MUMC+ krijg ik regelmatig patiënten verwezen voor het aanleggen van een PEC-sonde bij patiënten bij wie een ileostoma nog de enige andere optie is. Ik heb inmiddels een stuk of 40 plaatsingen uitgevoerd; 60% van de patiënten is tevreden over het effect.”
“Het lijkt me ideaal als in iedere regio minimaal één MDL-arts deze procedure beheerst”
Begeleiding
Gilissen hoopt dat hij niet de enige MDL-arts in Nederland blijft die deze ingreep uitvoert. “Het lijkt me ideaal als in iedere regio minimaal één MDL-arts deze procedure beheerst. Dan kunnen patiënten dichter bij huis worden geholpen. Daarbij is trouwens niet alleen de expertise van de MDL-arts van belang. Ook de begeleiding voor deze ingreep en de nazorg moeten goed geregeld zijn. In de praktijk gaat het over spoel- en verzorgingsadviezen die bijvoorbeeld door een PEG-verpleegkundige gegeven kunnen worden. Korte lijnen tussen patiënt, thuiszorg en PEG-team zijn belangrijk voor een optimaal effect. Ook de thuiszorg moet bekend zijn met de functie van de PEC-sonde. Bijvoorbeeld dat deze niet bedoeld is om voeding toe te dienen.”
Bron: DOQ.nl