‘De zorg voor vrouwen met endometriose is een pareltje dat ik achterlaat’
Na ruim dertig jaar heeft gynaecoloog prof. dr. Dick Schoot afscheid genomen van de patiëntenzorg in ons ziekenhuis. Sinds januari is hij met pensioen, maar blijft hij betrokken bij diverse onderzoeken. Schoot maakte veel ontwikkelingen mee in zijn vakgebied: van de eerste ivf-behandelingen en de opkomst van prenatale screening tot de eerste baarmoedertransplantatie. Met studenten werkte hij veel met voorspellende modellen en kunstmatige intelligentie. “Maar dokters met overview en een bepaalde generale blik blijven nodig!” DOQ.nl blikt met Schoot terug op zijn loopbaan.
Zo’n twee maanden is prof. dr. Dick Schoot nu met pensioen. De gynaecologie laat hem echter niet zomaar los. “Ik begeleid nog een stuk of zes promovenda, daarna ga ik echt stoppen. Met studenten werken vind ik nou eenmaal heel leuk. Ik zit dus nog niet helemaal stil, maar het geeft wel rust om klaar te zijn met de patiëntenzorg.”
Luisteren
In het begin was er weinig differentiatie in het vak, stelt Schoot. “Het was verloskunde en gynaecologie samen. Momenteel zijn er allerlei deelgebieden, zoals in mijn geval de specialisaties in vruchtbaarheid en in endometriose, al hangen die twee natuurlijk ook samen. Deze onderwerpen hebben te maken met kwaliteit van leven, pijn, vruchtbaarheid; alles bij elkaar geen kattenpis. Luisteren naar patiënten is de enige manier om daar goed mee om te gaan. Het Catharina Ziekenhuis is nu een van de drie ziekenhuizen in Nederland die gespecialiseerde endometriosezorg geeft. Dat is een pareltje dat ik achterlaat.”“Je zit met patiënten tegenover je die willen horen waarom je bepaalde keuzes maakt. Je hebt dus méér nodig dan protocollen”
De juiste antwoorden
Wat Schoot op school en tijdens zijn opleiding dwars zat, is dat veel kennis getoetst werd met multiplechoicevragen. “Ik kon daar niets mee, terwijl ik de stof terdege begreep. Het begon me te dagen dat het leren verworden is van begrijpen naar het geven van de juiste antwoorden. Toen ik me ging specialiseren, merkte ik dat er steeds meer protocollen kwamen. Die gaven de antwoorden, je hoefde het steeds minder te begrijpen. Maar je zit wel met patiënten tegenover je die willen horen waarom je bepaalde keuzes maakt. Je hebt dus méér nodig dan protocollen.”
Waarom?
Het maakte van Schoot een kritische en onderzoekende arts, met oog voor de mensen die hij wilde helpen. In 2016 werd Schoot benoemd tot hoogleraar aan de Universiteit van Gent. Niet lang erna kreeg hij een onderzoeksaanstelling aan de TU Eindhoven (TU/e).“Onderzoek doen zit in mijn genen, mijn vader was onderzoeker bij Phillips. Vooral het zoeken naar het waarom vind ik belangrijk.” De waaromvraag stelt hij dan ook regelmatig om te achterhalen of iets uit gewoonte gebeurt of dat er iets anders aan ten grondslag ligt. Vragen als ‘waarom beweegt de baarmoeder?’ en ‘waarom leegt een verpleegkundige soms eerst de blaas na de bevalling?’ “Ik hoop dat de interesse in het waarom van processen blijft in de zorg, dat er niet alleen maar onderzoek gedaan wordt naar kosteneffectiviteit.”
Baarmoedertransplantatie
Onderzoek en praktijk waren gedurende Schoots loopbaan allebei onmisbaar en vielen ook vaak samen. In zijn proefschrift in 1993 was bijvoorbeeld een van zijn stellingen dat baarmoedertransplantaties op korte termijn mogelijk zouden zijn. “Dat drie jaar na mijn proefschrift de eerste eierstoktransplantatie zou plaatsvinden, wist ik toen nog niet. Mijn stelling was misschien een beetje bluf, maar ik achtte het zeker mogelijk. Bij een baarmoedertransplantatie is veel samenwerking nodig met andere disciplines, zoals met vaatchirurgen. Ik heb er veel in getraind, maar toen het zo’n twintig jaar na mijn proefschrift in België voor het eerst tot een transplantatie kwam, kon ik er niet bij zijn. Hiermee werd een barrière geslecht: het is mogelijk om op deze manier een kind te dragen, in plaats van via draagmoederschap.”
Kunstmatige intelligentie
Schoot werkte de laatste jaren veel met studenten aan voorspellende modellen, kunstmatige intelligentie (AI) en machine learning. “Daarmee kun je verbanden zien die je nooit eerder zag, doordat we steeds dieper de cel inkijken. Je stopt data in een model en er komt uit voor hoeveel procent iets werkt bij welke patiënt. Het voordeel is dat je dan maatwerk kunt leveren. Het nadeel is dat je als arts en patiënt besluiten moet nemen op basis van een percentage.” Hij pleit er daarom voor dat de vertaalslag naar patiënten gewaarborgd blijft; dat een lichaam niet als een black box vol data wordt gezien, maar nog steeds als een menselijk lichaam. “In zo’n model kunnen immers ook bugs zitten, dan komen er antwoorden uit die eigenlijk niet kunnen. Dokters met overview en een bepaalde generale blik blijven dus nodig.”
Schoot hoopt dat AI in de toekomst in de gynaecologie een belangrijke rol gaat spelen om, vanuit de patiënt gezien, ziektes aan elkaar te kunnen koppelen. Bijvoorbeeld om risico’s op complicaties bij de zwangerschap vroegtijdig te signaleren.
Mooi orgaan
Het vuur voor het vak is voorlopig nog niet gedoofd in Dick Schoot. De buscamper om met zijn vrouw rond te toeren na pensionering, moet nog even wachten. “Het is lastig om ineens een punt erachter te zetten. Er zijn nog dingen die ik wil delen, laten zien, uitleggen. De baarmoeder is een ontzettend mooi orgaan, maar er is nog weinig over bekend. Daarom heb ik er ook een boek over geschreven, met Wim Daniëls. De baarmoeder heeft me altijd gefascineerd en dat zal wel zo blijven.”
