Onderzoek naar bijwerkingen chemotherapie kan nodeloos leed voorkomen
Zes jaar lang bestudeerde Emma Hulshof de mogelijkheden om via DNA–onderzoek het leed van kankerpatiënten bij chemo’s te beperken. Eind mei promoveerde ze met haar proefschrift getiteld “Treatment optimisation and pharmacogenetics of systemic and intraperitoneal chemotherapy in colorectal cancer”. „Dat je iets bereikt wat echt een verschil kan maken, is iets om dankbaar voor te zijn.”
De behandeling van patiënten met dikkedarmkanker bestaat vaak uit chemotherapie. Deze behandeling is echter niet zonder bijwerkingen en de kans op genezing bij patiënten met uitgezaaide kanker is helaas gering. Maarten Deenen, hoofdonderzoeker en collega van Emma Hulshof in het Catharina Ziekenhuis had al eerder onderzoek gedaan naar bijwerkingen van bepaalde vormen van chemotherapie en promoveerde daarop. Emma Hulshof, die werkte als ziekenhuisapotheker in Eindhoven, had zichzelf nooit als onderzoeker gezien, maar was direct geïnteresseerd in het idee dat Maarten Deenen voorstelde: Een eenvoudige en praktijkgerichte benadering waarin wordt onderzocht of de veiligheid en werkzaamheid van chemotherapie bij patiënten met colorectale kanker verbeterd kan worden.
Bepalende DNA–test
Centraal in het eerste deel van haar proefschrift staat het onderzoek naar het medicijn irinontecan, een vorm van chemo die jaarlijks bij ruim 2500 patiënten met darm of alvleeskanker wordt voorgeschreven. Emma: ”Als je naar die groep kijkt, dan valt het op dat gemiddeld zo’n 10 procent last heeft van ernstige bijwerkingen zoals verminderde weerstand en koorts. Vaak ook leidt dat tot ziekenhuisopname en het stopzetten van de therapie. Tegelijk echter blijkt dat al deze mensen een bepaalde genetische afwijking hebben die heel simpel door middel van een DNA–test kan worden vastgesteld.” Aan de start van een chemotherapie wordt een DNA–test gedaan. De uitslag daarvan is bepalend voor het vervolg. “Bij mensen met die bepaalde afwijking hebben we de dosering aangepast en gekeken naar de resultaten. Die bleken zoals we ook hadden gehoopt. Bijwerkingen kwamen niet of nauwelijks meer voor, terwijl juist het effect van de chemo hetzelfde bleef.”
Het onderzoek omvatte patiënten uit drie ziekenhuizen: het Catharina Ziekenhuis, het ErasmusMC in Rotterdam en het LUMC in Leiden. Bij de start van de ingrijpende therapie werd standaard een DNA– test uitgevoerd. De resultaten van de test waren bepalend voor het vervolg van de behandeling. Bij patiënten met de specifieke genetische afwijking werd de dosering aangepast en werden de resultaten nauwlettend gevolgd. De verwachte resultaten werden bevestigd: bijwerkingen deden zich nauwelijks voor, terwijl het effect van de chemotherapie hetzelfde bleef. Emma Hulshof verwacht dat de meeste ziekenhuizen deze aanpak zullen overnemen. Een DNA–test kan niet alleen het leed van patiënten verminderen, maar ook kosten besparen door het beperken van ziekenhuisopnames. “Het bevestigt wat veel mensen in het veld al vermoedden: het was wachten op onderzoek om nodeloos leed te voorkomen. Het onderzoek naar kanker verloopt altijd stap voor stap, maar voor een bepaalde groep patiënten kan nu toch leed worden voorkomen.”
In het tweede deel van haar proefschrift wordt gekeken naar de optimalisatie van chemotherapie in de buikholte bij patiënten met metastasen op het buikvlies. In dit deel wordt gezocht naar genetische biomarkers die de effectiviteit van de chemotherapie kunnen voorspellen, zodat voor iedere individuele patiënt het juiste middel gegeven kan worden. Kortom, een gepersonaliseerde behandeling op basis van je DNA profiel. Een eerste stap is gemaakt in de zoektocht naar deze markers, vervolgonderzoek zal moeten uitwijzen hoe verder hiermee.
Het onderzoek werd uitgevoerd op de afdeling Klinische Farmacie en Toxicologie van het LUMC, in nauwe samenwerking met de Apotheek van het Catharina Ziekenhuis en de afdeling Medische Oncologie van het LUMC.
Emma is inmiddels werkzaam als ziekenhuisapotheker bij de Ziekenhuisgroep Twente.
