Onderzoeken prostaatkanker versneld: elke gewonnen dag telt

Wat is waardegedreven zorg nu eigenlijk? Uroloog Robert Hoekstra, de medisch leider van het multidisciplinaire team prostaatkanker, vindt het lastig om een definitie te geven. “Maar ik kan wel zeggen wat voor mij de kernpunten zijn. Als eerste is dat patiëntgericht werken, op een individu afgestemde zorg. Als tweede noem ik zorg verbeteren. En waardegedreven zorg gaat ook over efficiency en kosten.” En dat komt allemaal terug in de veranderingen die Hoekstra en zijn team doorvoeren.

Eerst terug naar de basis; het woord prostaatkanker heeft bij de meeste mensen niet zo’n lading als andere veelvoorkomende vormen van kanker. “Maar in 2022 en 2023 kregen in Nederland meer dan 14.000 mannen die diagnose. Het is de meest voorkomende vorm van kanker. Elk jaar sterven er 3.000 mannen aan, net zoveel overlijdens als aan borstkanker bijvoorbeeld. Ik denk dat die minder grote lading komt doordat de ziekte zich vaak op hoge leeftijd manifesteert, het een trage ziekte is en je er daardoor vaak wel oud mee wordt.”

Elke drie maanden komen we als specialisten samen en gaan we met de billen bloot. Wie heeft de beste resultaten en wat kan kunnen we van deze arts leren?

Evenwichtsoefening

Als er geen uitzaaiingen zijn, kun je als patiënt kiezen voor een behandeling die voor genezing zorgt. De opties daarvoor zijn opereren en bestralen. Met name de eerste is een evenwichtsoefening. “Hoe meer je weghaalt van de tumor en het gebied rondom, hoe groter de kans is op een zekere mate van incontinentie en erectieproblemen. Maar hoe minder je weghaalt, hoe groter de kans is dat er een klein deel van de tumor achterblijft. Dat is een wankel evenwicht.”

Het Catharina Ziekenhuis werkt op het gebied van prostaatkanker samen met het Canisius Wilhelmina Ziekenhuis (CWZ), het Radboudumc in Nijmegen en Máxima MC in Veldhoven in het samenwerkingsverband Prosper. Dat bestaat al zeven jaar om de meest complexe zorg beter te kunnen behandelen. “Op die manier hebben we ontzettend veel data verkregen over diagnostiek en operatieresultaten. Elke drie maanden komen we als specialisten samen en gaan we met de billen bloot. Wie heeft de beste resultaten en wat kunnen we van deze arts leren?”

Kostbare tijd mag niet verloren gaan

De operaties worden door onder meer Hoekstra uitgevoerd in het CWZ, al het andere gebeurt in het Catharina Ziekenhuis. Waardegedreven zorg behelst hier dan ook vooral het optimaliseren van processen. Hoekstra: “Bij een verwijzing door de huisarts met de verdenking prostaatkanker volgt een MRI-scan om te zien óf er en zo ja, hoe groot de tumor is en of die mogelijk kwaadaardig is. Vervolgens doen we een biopsie, het weghalen van een stukje weefsel in de prostaat.” 

Het aanvragen en analyseren van een MRI-scan kost tijd. Hetzelfde geldt voor een biopt. Als je die pas inplant als de vorige stap helemaal is afgerond, dan gaat er kostbare tijd verloren. “Bij jonge patiënten met een verhoogde risicowaarde (PSA-waarde, red.) plannen we direct op maandag de MRI-scan in en woensdag het biopt. Die maandag erop is het multidisciplinair overleg en dinsdag heeft de patiënt de uitslag. Hier winnen we weken mee. En bij iemand die ouder en kwetsbaarder is, gaan we veel meer stap voor stap te werk. Waar begint hij aan, wil hij het traject met de mogelijke complicaties als incontinentie en erectieproblemen echt inzetten?” 

De urologen hebben door dit vangnet meer tijd voor de complexe zorg.

Kritisch tegen het licht houden

Patiëntgericht werken, kwalitatief de beste zorg en efficiency komen hiermee allemaal samen. Het kritisch tegen het licht houden van de kosten – allemaal nodig om de zorg toekomstbestendig te maken – komt terug in de protocollen van het terugzien van geopereerde patiënten. “Als de PSA-waarde van de patiënt na een operatie 0 is, dan is alles goed. Eigenlijk een heel makkelijke vorm van controle door bloedafname. De protocollen schrijven voor dat ze gedurende tien jaar terugkomen, maar als de functies na één jaar goed zijn, dan gebeurt er daarna eigenlijk niet zoveel meer.”

Die mannen komen dus wel vaak in het ziekenhuis voor een kort consult. Kostbare tijd. En dus is dat een jaar geleden veranderd. “Diagnostiek voor U, de organisatie voor alle eerstelijnsdiagnostiek met een vestiging in Eindhoven, prikt nu bloed. En als de PSA-waarde niet 0 is, dan slaan ze direct alarm. Zo niet, dan scheelt dat ons heel veel polibezoeken en de patiënt veel reistijd. En hebben de urologen door dit vangnet meer tijd voor de complexe zorg.” 

Hoekstra ziet deze vernieuwingen als gevolg van het werken volgens de pijlers van waardegedreven zorg. “Door deze focus met een tienkoppig team – bestaande uit onder anderen twee urologen, een verpleegkundig specialist, een radioloog, een oncoloog – zijn er daadwerkelijk veranderingen. Goed voor de zorg en goed voor de patiënt.”

Naast prostaatkanker zijn er nog 19 andere aandoeningen waar het Catharina Ziekenhuis met multidisciplinaire teams en de focus van waardegedreven zorg naar kijkt. Het gaat onder meer om hartfalen, diverse soorten kanker, hiv-infectie, bariatrie (behandeling zwaarlijvigheid) en geboortezorg.