Intraoperatieve navigatie
Intraoperatieve navigatie is een technologische innovatie waarbij de chirurg tijdens de operatie wordt geholpen door interactie met (driedimensionale) beelden van de patiënt. Deze navigatie geeft extra informatie over de ligging van de tumor in het lichaam. De chirurg kan ook beter de omliggende structuren zoals weefsels, organen, zenuwen en bloedvaten vinden of herkennen. De techniek wordt vooral ingezet bij uitgebreide tumoren die lastig te verwijderen zijn, zoals bijvoorbeeld bij endeldarmkanker, en maakt opereren nauwkeuriger en veiliger.
Intraoperatief navigeren in het kort
- Intraoperatieve navigatie ondersteunt de chirurg tijdens de operatie door directe interactie met driedimensionale beelden van de patiënt.
- Zo kunnen uitgebreide tumoren bij endeldarmkanker nauwkeuriger en veiliger verwijderd worden met minder schade aan omliggend weefsel.
- Deze techniek is alleen beschikbaar in gespecialiseerde ziekenhuizen, zoals het Catharina Ziekenhuis.
Zo werkt intraoperatieve navigatie
Voorafgaand aan de operatie wordt uitgebreid onderzoek gedaan naar de tumor met een CT- of MRI-scan. Deze beelden worden gebruikt voor het intekenen van de tumor en andere belangrijke structuren, zoals organen, bloedvaten en zenuwen. Die worden dan met kleur weergegeven in de CT- en MRI-beelden en in een driedimensionaal (3D) model.
Tijdens de operatie heeft de chirurg een speciale pen waarmee hij structuren aan kan wijzen in de patiënt. Op de beelden ziet de chirurg precies waar dit is. Dit wordt gedaan met software en apparatuur die de instrumenten volgen ten opzichte van de beelden en het bijbehorende 3D-model.
Vergelijk het met een navigatiesysteem in de auto: het laat precies zien waar je bent en welke obstakels je onderweg tegenkomt, maar dan in het lichaam van de patiënt. De chirurg ziet op een scherm precies waar de tumor zit en wat de relatie is met omliggende weefsels. Zo kan de tumor nauwkeuriger worden weggehaald met minder risico op schade aan omliggende organen, bloedvaten of zenuwen.
Wanneer wordt intraoperatieve navigatie toegepast?
Intraoperatieve navigatie wordt met name ingezet bij:
- Lokaal uitgebreide endeldarmkanker waarbij opereren lastig kan zijn doordat de tumor in het kleine, moeilijk bereikbare bekkengebied ligt en doorgegroeid kan zijn in omliggende weefsels. Door eerdere bestraling kan het lastig zijn om tumorweefsel te onderscheiden van gezond weefsel.
- Teruggekeerde endeldarmkanker waarbij opereren extra lastig kan zijn door een eerdere bestraling of operatie.
De techniek heeft echte meerwaarde bij dit soort tumoren die lastig te verwijderen zijn, bijvoorbeeld omdat ze dicht tegen zenuwen of bloedvaten aan liggen of daarin doorgegroeid zijn, of omdat er veel littekenweefsel aanwezig is als gevolg van een eerdere behandeling. Daarbij kan het erg lastig zijn om nauwkeurig te opereren of structuren snel te herkennen, waarvoor navigatie wordt ingezet.
Zo verloopt een behandeling
Voorafgaand aan de operatie worden scans gemaakt van de patiënt om te zien waar de tumor precies zit via MRI en/of CT. Met speciale software worden de tumor en andere structuren ingetekend op deze beelden en omgezet in een driedimensionaal model van het operatiegebied.
Tijdens de operatie wordt er een elektromagnetisch kastje onder de operatietafel opgehangen, en worden er twee kabeltjes op de onderrug van de patiënt geplakt. Als de operatie is begonnen, wordt het bekkenbot in beeld gebracht met ultrasound. Daardoor weet het systeem hoe de patiënt op de operatietafel ligt en kan er worden genavigeerd.
De chirurg kan de beelden bekijken op een extra scherm en zien waar de tumor zich precies bevindt. Met een speciale pen kan de chirurg tijdens de operatie structuren aanwijzen in de patiënt en meteen zien op de beelden waar hij aan het opereren is. Daardoor kan de chirurg sneller keuzes maken, structuren herkennen en veiliger opereren.
Bij veel van deze uitgebreide of teruggekeerde tumoren wordt eerst de tumor weggehaald en daarna wordt meteen het operatiegebied bestraald. Het navigatiesysteem wordt ook gebruikt om de precieze plek van deze intraoperatieve bestraling te bepalen.
Het Catharina Ziekenhuis is expert in werken met precisietechnieken
Het Catharina Ziekenhuis behoort tot de koplopers in Nederland op het gebied van innovatieve operatietechnieken bij kanker. Het navigatiesysteem is een recente aanwinst en toonaangevend op het gebied van rectumchirurgie. Naast het Antoni van Leeuwenhoek, waar het systeem ontwikkeld is, wordt dit navigatiesysteem alleen gebruikt in het Catharina Ziekenhuis voor de behandeling van uitgebreide of teruggekeerde endeldarmkanker.
Om als expertisecentrum voorop te blijven lopen met technologische innovaties investeert het Catharina Ziekenhuis niet alleen in nieuwe apparatuur, maar ook in deskundigen met verstand van medisch-technologische innovaties. De Technisch Geneeskundige is een relatief nieuwe medisch-technische zorgprofessional die (speciaal) in huis is gehaald voor het uitvoeren van navigatie tijdens deze behandelingen. Daarmee zetten we in op veilige, efficiënte en duurzame innovatie en zorg in ons ziekenhuis.
Voor patiënten met vergevorderde of teruggekeerde endeldarmkanker kan intraoperatieve navigatie leiden tot nauwkeurigere operaties en effectievere intraoperatieve bestraling, met minder bijwerkingen.
In het Catharina Ziekenhuis verrichten we daarnaast vooraanstaand onderzoek naar de complete behandeling van lokaal geavanceerde en teruggekeerde endeldarmkanker, bestaande uit chemoradiotherapie, chirurgie en intraoperatieve bestraling. In combinatie met intraoperatieve navigatie biedt deze integrale aanpak een grotere kans op genezing én behoud van kwaliteit van leven.
