Catharina Ziekenhuis betrokken bij baanbrekende prostaatkankerstudie

Het Erasmus MC Kanker Instituut en het Antoni van Leeuwenhoek Ziekenhuis presenteerden onlangs de resultaten van een groot onderzoek waarin wordt aangetoond dat prostaatkankerpatiënten ook kunnen genezen met 19 in plaats van 39 bestralingen. Het Catharina Kanker Instituut was betrokken bij de totstandkoming én de uitvoering van dit grote, baanbrekende onderzoek. Voor een selecte patiëntengroep werd een behandeling van 19 bestralingen de afgelopen jaren zelfs al in het Catharina Ziekenhuis toegepast.

De landelijke studie liep van 2007 tot 2010. De 820 deelnemende patiënten werden nog vijf jaar gevolgd om een goed beeld te krijgen van wat het verschil tussen 19 en 39 keer bestralen op langere termijn is. De helft kreeg de behandeling die nu gebruikelijk is, met 39 bestralingen in acht weken (5 keer per week). De andere helft werd 19 keer bestraald in zes weken met een  hogere bestralingsdosis per keer.  Bij beide behandelingen genas ongeveer vier op de vijf patiënten. Uit de cijfers blijkt dat 19 keer bestralen met een hogere dosis per keer net zo effectief is als vaker bestralen met een lagere dosis.

Dit is geen verrassende uitkomst voor Peter-Paul van der Toorn, radiotherapeut in het Catharina Kanker Instituut. “Dit een bevestiging van wat wij al langer dachten”, aldus Van der Toorn, co-auteur van de studie.

Moker

 “Wereldwijd zoeken radiotherapeuten al langer naar mogelijkheden om minder vaak, maar met hogere doses per keer, te bestralen. Pak je een tumor aan door er vaak met een hamer op te tikken, of gebruik je een paar keer een moker?”

“De tumor gaat bij beide opties vaak weg, dat is het probleem niet. Maar kan het gezonde, omliggende weefsel dit aan, dat is de vraag die wij radiotherapeuten ons steeds stellen. Want de dosis per keer (per dag) is heel bepalend voor de bijwerkingen die kunnen optreden.”

Radiotherapeut Peter-Paul van der Toorn: “Pak je een tumor aan door er vaak met een hamer op te tikken, of gebruik je een paar keer een moker?”

Dankzij technische innovaties zijn de laatste jaren grote stappen gezet in de radiotherapie. Er is steeds gerichtere bestraling mogelijk, waardoor omliggend gezond weefsel wordt gespaard. Dat maakt het mogelijk om hogere doses per keer te geven en daardoor dus minder vaak te hoeven bestralen. Daarom is het Catharina Ziekenhuis in 2010 al begonnen om een selecte patiëntengroep de 19 behandelingen aan te bieden. Van der Toorn: “Onze ervaringen met de studie waren goed en de ontwikkelingen in hoog aangeschreven buitenlandse centra leerden ons ook dat minder bestralingen een goede optie was. Maar het is goed dat dit nu bevestigd wordt in een goed uitgevoerde landelijke studie waar qua data geen speld tussen te krijgen is.”

“Dat een patiënt met minder bestralingen af kan zie je nu dus bij prostaatkanker, maar bijvoorbeeld ook bij borstkanker. Rond 2005 lag het aantal bestralingen bij borstkanker tussen de 25 en 33 keer. Nu is het minimum aantal voor borstkanker 16 bestralingen en het maximum aantal 23. Een enorme vooruitgang voor de patiënt en het is ook nog eens kostenbewust.”

Alle behandelingen in Catharina Kanker Instituut

Gaat het Catharina Kanker Instituut nu alle prostaatkankerpatiënten 19 keer bestralen? Van der Toorn: “Vooropgesteld: bestraling hoeft niet altijd de beste behandeling te zijn. Een patiënt met prostaatkanker kan op drie manieren curatief (genezend) behandeld worden. Door een operatie, met een inwendige bestraling (brachytherapie) of met een reeks uitwendige bestralingen. In het Catharina Ziekenhuis bieden wij alle drie deze behandelingen aan, dus de patiënt kan samen met zijn arts de keuze maken die voor hem het beste is.”

“En als de patiënt voor uitwendige bestralingen in aanmerking komt, dan nog maken we per patiënt de afweging of 19 keer bestralen wel de beste optie is. Uit de studie blijkt namelijk ook dat er bij een hogere dosis bestraling per keer heel soms meer plasklachten optreden, waardoor iemand na de behandeling bijvoorbeeld vaker naar het toilet moet. Als een oudere man bijvoorbeeld al drie keer ’s nachts uit bed moet om te plassen en hij loopt het risico dat dit zes keer wordt, moet je afvragen of we toch niet voorzichtiger, wat vaker met een lagere dosis, moeten bestralen. Dus voor veel patiënten zal 19 keer een goede oplossing zijn, maar nog niet voor iedereen.”