Niets doen ook een optie bij prostaatkanker
Bij prostaatkanker denken patiënten vaak direct aan opereren. Maar er zijn veel meer behandelingen mogelijk. “Opereren hoeft niet altijd de beste behandeling te zijn voor patiënten met prostaatkanker. We hebben diverse alternatieven”, aldus uroloog dr. Wout Scheepens van het Catharina Ziekenhuis. “Welke behandeling een patiënt kiest hangt helemaal af van de eigen persoonlijke situatie. Het is maatwerk!” Het Catharina Ziekenhuis biedt patiënten met prostaatkanker als enige in de regio deze behandelingen aan.
Stel je voor: een kooi met daarin drie dieren: een schildpad, een konijn en een vogel. De schildpad is langzaam en verlaat niet zomaar de kooi, de konijn is sneller en is al wat moeilijker in de kooi te houden. De vogel kan ieder moment heel makkelijk wegvliegen. Dat zijn volgens Scheepens grofweg de drie verschillende vormen waarin prostaatkanker voorkomt.
Niets doen
Bij het ‘konijn’ en ‘de vogel’ is snel ingrijpen noodzakelijk, vaak met een combinatie van andere behandelingen, zoals radiotherapie of chemotherapie. Maar bij de ‘schildpad’ is het lang niet altijd nodig om te opereren: “Bij een deel van onze patiënten met prostaatkanker kiezen we bijvoorbeeld voor ‘active surveillance’. We houden de ziekte dan goed in de gaten maar kiezen er voor om (nog) niet te behandelen omdat dit niet nodig is”, vertelt Scheepens. Dat vinden sommige patiënten in eerste instantie wel spannend. “Daarom spreek ik daar – zeker in het begin – uitgebreid over met mijn patiënten.”
Kleine zaadjes
Bij niet uitgezaaide prostaatkanker, kunnen patiënten behalve voor een operatie ook kiezen voor bestraling: inwendige bestraling (brachytherapie) of uitwendige bestraling. Bij inwendige bestraling worden er kleine jodiumzaadjes in de prostaat geïmplanteerd die radioactieve straling afgeven en zo de kankercellen in de prostaat vernietigen. “Bij brachytherapie kun je als patiënt meestal na een dag weer naar huis. De behandeling wordt hier in het ziekenhuis uitgevoerd, dat doen we hier al zo’n 20 jaar voor de hele regio.”
Impotentie en incontinentie
Scheepens: “Het voordeel van brachytherapie is dat er na de behandeling minder kans is op incontinentie en impotentie dan bij een operatie. Wel is er meer kans op stralingsschade. Bijvoorbeeld door schade aan de blaasbodem of endeldarm. Daardoor kunnen patiënten onder andere last krijgen van aandrangklachten. Deze klachten nemen meestal na een half tot een jaar af, dan is de straling van de jodiumzaadjes uitgewerkt.” Bij uitwendige bestraling wordt met een stralingsapparaat de hele prostaat bestraald. “Deze uitwendige bestraling wordt vaak gecombineerd met hormoontherapie. Deze hormoontherapie kan ook zorgen voor bijwerkingen zoals erectiestoornissen, opvliegers, een lager energielevel en gewichtstoename. Het aantal bestralingen is onlangs teruggebracht van 35 naar 20. Dat betekent dat patiënten sneller klaar zijn met de behandeling.”
Keuzehulpen
“Het kiezen van de juiste behandeling is voor patiënten soms lastig. Als arts bespreek ik de voor- en nadelen. We maken ook gebruik van keuzehulpen. Deze keuzehulp zet onder andere de voordelen en nadelen van elke behandeling op een rij. Die stemmen ook altijd weer tot nadenken: wat vind ik als patiënt belangrijk? Uiteindelijk kies je als patiënt de best passende behandeling op basis van het ‘bijwerkingenprofiel’. De ene patiënt wil een zo klein mogelijke kans om niet impotent worden, de andere patiënt hecht hier minder waarde aan.”